Հիպերինսուլինեմիա

Մեծ որովայնը հիպերինսուլինեմիայի հիմնական ցուցիչն է, այդ իսկ պատճառով պետք է չափել իրանի և կոնքի հարաբերակցությունը։ Լավագույն տարբերակում արյան մեջ պետք է որոշել ինսուլինի մակարդակը։ Կարևոր է նաև նշել, որ շատերի մոտ նույնիսկ երկար տարիներ նորմալ գլյուկոզի պարունակություն պայմաններում ինսուլինի մակարդակը կարող է բարձր լինել, դրա համար էլ ավելի լավ է առանց ինսուլինի մակարդակը որոշելու՝ չհիմնվել միայն արյան մեջ գլյուկոզի մակարդակի վրա։

Որոշ պացիենտներ հիպոգլիկեմիայի պայմաններում կարող են ունենալ հետևյալ ախտանիշները^[8]՝

• Ժամանակավոր մկանային թուլություն
• Գիտակցության մթագնում
• Հոգնածություն
• Տագնապ
• Ժամանակավոր ուշադրության կենտրոնացման դժվարացում
• Տեսողության խնդիրներ, ինչպիսիք են՝ երկտեսությունը կամ տեսողության մթագնումը
• Գլխացավ
• Դող
• Ծարավի զգացում

Այս ախտանիշների առկայության դեպքում, խորհուրդ է տրվում այցելել բժշկի, ով գուցե ցուցի քաղցած վիճակում արյան մեջ ինսուլինի մակարդակի որոշում։

Հիպերինսուլինեմիայի հիմնական պատճառներն են։

• Աթերոսկլերոզ^[9]
• Շատ քաղցր օգտագործելու արդյունքում (քաղցր ըմպելիքներ, քաղցրավենիք) առաջացած հիպերգլիկեմիա
• Շատակերություն
• Ոչ բավարար ֆիզիկական ակտիվություն
• Ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղ
• Տրանս ճարպաթթուների ավելցուկ քանակ^[10]

Կապը ճարպակալման հետ

Շատ հաճախ մինչև ճարպակալման նշանների ի հայտ գալը, անհատներն արդեն ունենում են նյութափոխանակային խանգարումներ։ Բացի այդ, ընդերային ճարպակալումը կարող է մնալ անհայտ, որն ավելի վտանգավոր է։ Ապրելակերպը՝ անառողջ սննդակարգ, ֆիզիկական ակտիվության նվազում, քնի խանգարում, մեծ դեր են խաղում հիպերինսուլինեմիայի և ինսուլինառեզիստենտականության առաջացման գործում։

Որովայնային ճարպակալումը կանխատեսում է արյան մեջ բարձր ինսուլինի մակարդակ։ Ճարպակալումը բնութագրվում է ճարպային հյուսվածքի ավելցուկով, իսկ ինսուլինը խթանում է գլյուկոզից ազատ ճարպաթթուների առաջացումը, հեշտացնու է գլյուկոզի մուտքը դեպի ճարպային բջիջներ և ճարպային բջիջներում արգելակում է ճարպերի քայքայումը^[11]։

Մյուս կողմից էլ ճարպային հյուսվածքը հայտնի է տարբեր մետաբոլիտների, հորոնների և ցիտոկինների արտադրությամբ, որոնք կարող են դեր խաղալ հիպերինսուլինեմիայի առաջացման գործում^[12]։ Մասնավորապես, ցիտոկինները, որոնք արտադրվում են ճարպային հյուսվածքի կողմից ուղղակիորեն ազդում են ինսուլինի ազդանշանային կասկադի վրա, հետրաբար նաև ինսուլինի արտազատման վրա^[13]։ Ադիպոնեկտինները ցիտոկիններ են, որոնք հակադարձ համեմատական են օրգանիզմում առկա ճարպի քանաիկին, այսինքն՝ օրգանիզմում քիչ ճարպային հյուսվածք ունեցող մարդկանց մոտ ադիպոնեկտինի քանակությունը կլինի բարձր, և ընդհակառակը՝ շատ ճարպային հյուսվածք ունեցողների մոտ կլինի ցածր։ 2011 թվականին հաստատվել է, որ ճարպակալում ունեցող անձանց մոտ հիպերինսուլինեմիան խիստ կապված է ադիպոնեկտինի ցածր կոնցենտրացիաների հետ, թեև արդյոք ցածր ադիպոնեկտինն ունի պատճառահետևանքային կապ հիպերինսուլինեմիայի ատաջացման մեջ, դեռևս պարզ չէ^[13]։

• Կարող է հանգեցնել հիպոգլիկեմիայի կամ շաքարային դիաբետի առաջացման
• Բարձրացնում է ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշի առաջացման ռիսկը
• Բարձրացնում է շատ ցածր խտության լիպոպոլիսախարիդների (ՇՑԽԼ) արտադրությունը
• Կարող է բերել զարկերակային գերճնշման առաջացման (ինսուլինն ավելացնում է երիկամային խողովակների կողմից նատրիումի հետներծծումը)
• Բարձրացնում է սրտանոթային հիվանդությունների առաջացման ռիսկը (ինսուլինի շատ քանակությունը վնասում է էնդոթելյալ բջիջները)
• Կարող է հանգեցնել քաշի ավելացման
• Ճարպակալումն ու հիպերինսուլինեմիան կապված են քաղցկեղի որոշ տեաակների հետ^[14][15]

Արյան մեջ ինսուլինի մակարդակը պետք է որոշել քաղցած ժամանակ, քանի որ այն կարող է բարձ լինել նորմալ գլյուկոզի պայմաններում։ Բացի դրանից մեզի և արյան նմուշներն օգտագործվում են նաև կետոնային մարմինների և ազատ ճարպաթթուների մակարդակը որոշելու համար^[16]։

Ախտորոշումից հետո խորհուրդ է տրվում կատարել կանոնավոր ստուգումներ^[16]։

Տարբերակիչ ախտորոշում

• Հիպերինսուլինեմիան հաճախ շփոթում են շաքարային դիաբետի կամ հիպոգլիկեմիայի հետ։ Սրանք միմյանց հետ կապված, բայց առանձին հիվանդություններ են։ Ադիպոցիտները ինսուլինի առկայության պարագայում արտադրում են տրիգլիցերիդներ, բայց սա կապված է լյարդի ֆունկցիոնալ վիճակի հետ, ոչ թե ենթաստամոքսային գեղձի^[17]։

Սովորաբար, բուժումն իրականացվում է ապրելակերպի փոփոխությամբ, այսինքն ճիշտ սննդակարգով և ֆիզիկական ակտիվությամբ, բայց հատկապես ճարպակալում ունեցողների շրջանում հաճախ կարիք է առաջանում ինսուլինի բարձր քանակությունն օրգանիզմում իջեցնել մետֆորմինով։ Ավելի նպատակահարմար է այցելել դիետոլոգի։ Ինչպես ցույց են տվել կլինիկական փորձարկումները, ինսուլինի բարձր մակարդակը նվազեցնելող մեկ այլ միջող է դարչինը, մասնավորապես՝ Ցեյլոնի դարչինը^[18][19]։ Խորհոիրդ է տրվում սնվել առողջ, այսինքն՝ օգտագործել քիչ շաքար և ածխաջրեր պարունակող, շատ թաղանթանյութ պարունակող և բուսական սպիտակուցներով հարուստ սննունդ։ Առողջ սնվելն իր մեջ ներառում է սպիտակ հացը փոխարինել ամբողջահատիկ հացով, սահմանափակել օսլա պարունակող (կարտոֆիլ) կամ օսլայից պատրաստված մթերքները, սննդում ավելացնել լոբազգիների, մասնավորապես՝ սոյայի, և կանաչ բանջարեղենի քանակությունը^[20]։

Քանի որ հիպերինսուլինեմիան կարող է հանգեցնել տիպ 2 շաքարային դիաբետի առաջացման, խորհուրդ է տրվում կանոնավոր կերպով վերահսկել մարմնի զանգվածը, արյան մեջ գլյուկոզի և ինսուլինի մակարդակը^[21]։

Բազմաթիվ հետազոտություններ ապացուցել են, որ ֆիզիկական ակտիվությունը բարելավում է ինսուլինի հանդպեմ զգայունությունը^[22]։ Ամբողջովին պարզ չէ, թե ինչպես է ֆիզիկական ակտիվությունը բարելավում ինսուլինի հանդպեմ զգայունությունը, բայց ենթադրվում է, որ ֆիզիկական ակտիվությունը նպաստում է գլյուկոզի ընկալիչ GLUT4-ի տեղափոխմանը դեպի բջջաթաղանթի մակերես^[23]։ Ինչքան շատ GLUT-4 ընկալիչներ տեղակայվեն բջջաթաղանթի մակերեսին, այնքան ավելի շատ գլյուկոզ կանցնի դեպի բջիջ, նվազեցնելով արյան մեջ գլյուկոզի մակարդակը, որն էլ իր հերթին կհանգեցնի ինսուլինի արտադրության նվազման և հիպերինսուլինեմիայի բարելավման^[22]։ Ֆիզիկական ակտիվության օգտակար ազդեցությունը հիպերինսուլինեմիայի վրա ցույց է տրվել 2009 թվականին կատարված ուսումնասիրությունը, որի ժամանակ պարզ դարձավ, որ մարզվելը զգալիորեն նվազեցնում է արյան մեջ ինսուլինի մակարդակը^[22]։ Հիպերինսուլինեմիայի բուժման համար ուսումնասիրվել է նաև դեղորայքի կիրառումը, և չնայած դրանք կարող են ունենալ որոշ անցանկալի երևույթներ, կարող են օգտագործվել, որպես այլընտրանք^[24]։

• Մետաբոլիկ համախտանիշ
• Ինսուլինառեզիստենտականություն
• Ականտոզիս նիգրիկանս

• 1075(անգլ.) EMedicine կայքում