Ուսուցիչ
Ուսուցիչ, (որոշ կոնտեքստներում նաև՝ դաստիարակ), անձ, որի օգնությամբ աշակերտները ձեռք են բերում գիտելիքներ, ունակություններ և առաքինություն։ Ըստ «Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքի, ուսուցիչն ուսումնական հաստատությունում սովորողների կողմից առարկայական ծրագրերի յուրացումը դասապրոցեսի միջոցով ապահովող և այդ գործընթացի համար անմիջականորեն պատասխանատու մանկավարժական աշխատողն է[1]։
Մասնագիտություն | |
---|---|
մասնագիտություն | |
Գործունեության ոլորտ | դասավանդում և կրթություն |
Ոչ ֆորմալ ուսուցչի դերը կարող է ստանձնել ցանկացած մարդ (օրինակ՝ աշխատակցին ներկայացնելով որևէ առաջադրանքի կատարման եղանակը)։ Որոշ երկրներում դպրոցական տարիքի պատանիների կրթումը դպրոցների կամ քոլեջների փոխարեն կարող է իրականացվել ոչ ֆորմալ պայմաններում, օրինակ՝ տանը։ Շատ երկրներում ֆորմալ կրթությունն իրականացվում է մասնագիտացված ուսուցիչների կողմից, որոնք վճարվում են կատարած աշխատանքի դիմաց։
Պարտականություններ և գործառույթներ
Տարբեր մշակույթներում ուսուցչի դերը տարբեր է։ Ուսուցիչը կարող է դասավանդել գրագիտություն, արհեստ, կրոն, հասարակագիտություն, կյանքի հմտություններ և այլն։Ֆորմալ կրթության մեջ ուսուցչի դերը մտնում է դասերի պատրաստումը՝ համաձայն ուսումնական պլանի, դասավանդում և աշակերտների առաջադիմության գնահատում։Ֆորմալ կրթության սահմաններից դուրս ուսուցչի դերը կարող է ընդլայնվել։ Դասապրոցեսից դուրս նրանք աշակերտների հետ այցելում են կրթական համալիրներ, էքսկուրսիաներ, աշակերտները օգնում են կազմակերպչական տարբեր հարցերում։Որոշ կրթական ծրագրերում ուսուցիչները պատասխանատու են նաև կարգապահության համար։
Ուսուցիչների կողմից պահանջվող կոմպետենցիաներ և որակ
Դասավանդումը շատ բարդ գործընթաց է[2]։ Պատճառն այն է, որ դասավանդումը հասարակական գործունեություն է, որն իրականանում է հատուկ կոնտեքստում (ժամանակ, վայր, մշակույթ ր այլն) և, հետևաբար, ձևավորվում է այդ հատուկ համատեքստի արժեքների համաձայն[3]։ Գործոնները, որոնք ազդում են ուսուցչից սպասելիքների (կամ պարտականությունների) վրա, ներառում են պատմությունն ու ավանդույթը, կրթության նպատակի հանդեպ նրանց սոցիալական տեսակետները, ուսման վերաբերյալ ընդունված տեսությունները և այլն[4]։
Կոմպետենցիաներ
Ուսուցչի կողմից պահանջվող կոմպետենցիաների վրա ազդում են աշխարհում ուսուցչի դերը հասկանալու տարբեր եղանակները։ Ընդհանուր առմամբ, գոյություն ունի չորս մոդել.
- ուսուցիչը՝ որպես ուսուցման ղեկավար
- ուսուցիչը՝ որպես հոգատար անձնավորություն
- ուսուցիչը՝ որպես փորձառու սովորող, և
- ուսուցիչը՝ որպես մշակութային և քաղաքացիական անձ[5]։
Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությունը պնդում է, որ անհրաժեշտ է մշակել ուսուցիչների կողմից պահանջվող հմտությունների և գիտելիքների ընդհանուր սահմանում` ուսուցիչներին կրթությանն ու մասնագիտական զարգացմանն ուղղորդելու համար[6]։ Որոշ ապացույցների վրա հիմնված միջազգային քննարկումները փորձել են հասնել նման ընդհանուր փոխըմբռնման։ Օրինակ՝ Եվրամիությունը սահմանել է ուսուցիչների պահանջած կոմպետենցիաների երեք ոլորտ.
- Աշխատանք ուրիշների հետ
- Աշխատանք գիտելիքի, տեխնոլոգիայի և տեղեկատվության հետ, և
- Աշխատանք հասարակության մեջ և հասարակության հետ[7]։
Գիտական համաձայնություն է ստեղծվում, որ այն, ինչ պահանջվում է ուսուցիչներից, կարող է խմբավորվել երեք վերնագրերի ներքո.
- գիտելիքներ (օրինակ՝ բուն առարկան և գիտելիքներ այն դասավանդելու մասին, ուսումնական ծրագրեր, կրթական գիտությունների, հոգեբանության, գնահատման և այլնի մասին գիտելիքներ)
- աշխատանքային հմտություններ (ինչպիսիք են դասերի պլանավորումը, ուսուցման տեխնոլոգիաների օգտագործումը, ուսանողների և խմբերի կառավարումը, ուսուցման մոնիտորինգը և գնահատումը և այլն) և
- տրամադրվածություն (ինչպիսիք են էական արժեքներն ու վերաբերմունքը, համոզմունքները և նվիրվածությունը)[8]։
Որակ
Ոգևորություն
Պարզվել է, որ դասընթացների նյութերի նկատմամբ ոգևորություն ցուցաբերած ուսուցիչները և ուսանողները կարող են ուսման և կրթելու գործում դրական առաջադիմություն ցուցաբերել[9]։ Այս ուսուցիչները փորձում են ամեն օր աշխուժացնել դասընթացների նյութերի ուսուցումը[10]։ Միևնույն ուսումնական ծրագիրը բազմիցս կրկնող ուսուցիչները դժվարանալ պահպանել իրենց խանդավառությունը։ Ոգևորված ուսուցիչներն իրենց ուսանողների կողմից գնահատվում են ավելի բարձր, քան այն ուսուցիչները, ովքեր մեծ խանդավառություն չեն ցուցաբերել դասընթացի նյութերի նկատմամբ[11]։
Ոգևորություն ցուցաբերող ուսուցիչներն, ամենայն հավանականությամբ, ներգրավված, հետաքրքրված և եռանդուն ուսանողներ ունեն, ովքեր հետաքրքրված են ուսումնասիրել առարկան։ Վերջին ուսումնասիրությունները պարզել են, որ ուսուցիչների խանդավառությունը և աշակերտների դասարանում սովորելու ներքին դրդապատճառը և կենսունակությունը փոխկապակցվածություն են[12]։