Պիեռ Անդրե Լատրեյ
Պիեռ Անդրե Լատրեյ (ֆր.՝ Pierre André Latreille. ֆրանսերեն արտասանութամբ՝ , նոյեմբերի 29, 1762[1][2][3][…], Բրիվ-լա-Գայարդ[4] - փետրվարի 6, 1833[1][3][5][…], Փարիզ[4]), ֆրանսիացի կենսաբան, հոդվածոտանիների ուսումնասիրման բնագավառի մասնագետ։ Եղել է Փարիզի բնագիտա-պատմական թանգարանի միջատաբանության պրոֆեսոր, ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ։ Ընտրվել է նաև ամերիկյան փիլիսոփայական ընկերության անդամ[9]։ Պարգևատրվել է Պատվո լեգեոնի շքանշանով։ Համարվել է իր ժամանակի խոշորագույն միջատաբանը։ 1832 թվականի հունվարի 31-ին հիմնել է Ֆրանսիայի միջատաբանական ընկերությունը (Société entomologique de France), որին նախագահել է մինչև իր մահը։
Պիեռ Անդրե Լատրեյ ֆր.՝ Pierre-André Latreille | |
---|---|
Ծնվել է | նոյեմբերի 29, 1762[1][2][3][…] Բրիվ-լա-Գայարդ[4] |
Մահացել է | փետրվարի 6, 1833[1][3][5][…] (70 տարեկան) Փարիզ[4] բնական մահով[6] |
Գերեզման | Պեր Լաշեզ[7][8] և Grave of Pierre-André Latreille |
Բնակության վայր(եր) | Ֆրանսիա |
Քաղաքացիություն | Ֆրանսիա |
Դավանանք | կաթոլիկություն |
Մասնագիտություն | լեպիդոպտերիստ, միջատաբան, արաքնոլոգ, քաղցկեղաբան, սարկավագ, համալսարանի դասախոս, գրող և կենդանաբան |
Հաստատություն(ներ) | École nationale vétérinaire d'Alfort? |
Գործունեության ոլորտ | միջատաբանություն |
Անդամակցություն | Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4] |
Ալմա մատեր | Փարիզի գիտությունների ֆակուլտետ, collège du Cardinal-Lemoine? և Բնական պատմության ազգային թանգարան |
Տիրապետում է լեզուներին | ֆրանսերեն[1] |
Պարգևներ | |
Հայր | Jean-Baptiste Sahuguet d'Amarzit d'Espagnac?[6] |
Մայր | անհայտ[6] |
Pierre-André Latreille Վիքիպահեստում |
Կենսագրություն
Աստվածաբանություն է ուսումնասիրել, 1780 թվականին սարկավագ ձեռնադրվել։ 1793 թվականին բանտ է նետվել, քանի որ չի ենթարկվել 1790 թվականին ընդունված «Հոգևորականության քաղաքացիական սահմանադրության» (ֆր.՝ Constitution civile du clergé) պահանջին, ըստ որի պետք է հավատարմության երդում տար պետությանը[10]։ Դատապարտվել է մահապատժի։ Սահմանված կարգի համաձայն՝ մահապատժից առաջ դատապարտյալները բուժզննում են անցել։ Բանտի բժիշկը զարմանքով նկատել է, որ Լատրեյը կլանված զննում է զնդանի հատակին ընկած մի բզեզ[11] և արտահայտել է իր խորին զարմանքը։ Լատրեյը բացատրել է, որ դա հազվագյուտ միջատ է՝ Necrobia ruficollis[12]: Ապշահար բժիշկը բզեզն ուղարկել է տեղացի բնագետ Ժան Բատիստ Բորի դը Վենսանին (հետագայում՝ ակադմիկոս), ով, ծանոթ լինելով Լատրեյի աշխատանքներին, միջնորդել է, որ նրան և նրա խցակից ընկերոջն ազատեն բանտից[11] (մնացած խցակիցները մեկ ամսվա ընթացում կախաղան են հանվել)[11]։ Երախտագետ Լատրեյը մինչև կյանքի վերջը մնացել է դը Վենսանի նվիրյալ բարեկամը[13]։
Լատրեյի գիտական աշխատանքները մեծապես նպաստել են կենդանական աշխարհի համակարգումը բարեփոխելու գործին, կարևոր դեր են կատարել հատկապես սարդակերպերի, հոդվածոտանիների, կռճիկավոր ձկների, խեցգետնակերպերի ուսումնասիրման և դասդասման բնագավառում։ Յոհան Քրիստիան Ֆաբրիցուսը նրան բնորոշել է որպես entomologorum nostri aevi Princeps («մեր ժամանակի մեծագույն միջատաբանի»), իսկ Ժան Վիկտոր Օդուենը նրան անվանել է Entomologiae Princeps («միջատաբանության իշխան»)[10]։
Հիշատակ
Պիեռ Անդրե Լատրեյի՝ Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը գտնվող շիրմին Միջատաբանական ընկերության հանգանակած գումարով կանգնեցվել է նրա հուշարձանը[14]։
Լատրեյի կյանքի ու գործի ուսումնասիրությանը բազմաթիվ գրքեր են նվիրվել։ 1798-1850 թթ. միջակայքում նրա պատվին անվանվել է 163 միջատատեսակ[10]։ Լատրեյի պատվին անվանված տաքսոնների մեջ ներառված են նաև հետևյալները[15].
- Lumbrineris latreilli Audouin & H. Milne-Edwards, 1833
- Cecrops latreillii Leach, 1816
- Apseudes latreillii (H. Milne-Edwards, 1828)
- Orbinia latreillii (Audouin & H. Milne-Edwards, 1833)
- Latreillia Roux, 1830
- Cilicaea latreillei Leach, 1818
- Bittium latreillii (Payraudeau, 1826)
- Macrophthalmus latreillei (Desmarest, 1822)
- Eurypodius latreillei Guérin, 1828
- Sphex latreillei Lepeletier de Saint Fargeau, 1831
Կարևորագույն աշխատություններ
- «Essai sur l’histoire des fourmis» (Брив, 1798);
- «Histoire naturelle des salamandres» (1800);
- «Hist. nat. des singes» (2 т., 1801);
- «Hist. nat. des reptiles» (вместе с Соннини, 1802; новое изд. 1826);
- «Hist. nat. des crustacé es et insectes» (14 т., 1802-5);
- «Genera crustaceorum et insectorum» (4 т., 1806-9);
- «Considerations sur l’ordre naturel des animaux etc.» (1810);
- «Mémoires sur divers sujets de l’histoire naturelle des insectes, de géographie ancienne et de chronologie» (1819);
- «Familles naturelles du règne animal» (1825);
- «Cours d’entomologie» (1831).
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
- «Латрейль, Пьер-Андре». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Արտաքին հղումներ
- Works by Pierre André Latreille at the Biodiversity Heritage Library
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիեռ Անդրե Լատրեյ» հոդվածին։ |
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիեռ Անդրե Լատրեյ» հոդվածին։ |