Պլասա դե Մայոյի տատիկներ
Պլասա դե Մայոյի տատիկներ (իսպ.՝ Asociación Civil Abuelas de Plaza de Mayo), Արգենտինայի կեղտոտ պատերազմի ընթացքում գողացված և ապօրինի որդեգրված երեխաներին գտնելու նպատակ հետապնդող իրավապաշտպան կազմակերպություն, որը նախագահում է Էստելա Բարնես դե Կարլոտտոն։
Հիմնադրվել է 1977 թվականին ռեպրեսիայի ժամանակ առևանգված երեխաներին գտնելու, որոնցից մի քանիսը ծնվել էին բանտում գտնվող մայրերից, որոնք հետագայում բռնի «անհետացել էին», և երեխաներին իրենց կենսաբանական ընտանիքներին վերադարձնելու համար։ 1998 թվականին Միացյալ Նահանգներից գենետիկայի հարցերով զբաղվող գիտնական Մարի-Քլեր Քինգի աջակցությամբ տատիկների աշխատանքը հանգեցրեց ռազմական դարաշրջանի ընթացքում առևանգված կամ ապօրինի որդեգրված 500 երեխաներից ավելի քան 10 տոկոսի գտնելուն[4]։
1998 թվականին արձանագրվել է 256 անհետ կորած երեխաների ինքնություն, որոնցից 56 երեխայի տեղը որոշվել է, 7-ը մահացել է։ Տատիկների աշխատանքը հանգեցրեց Արգենտինյան դատական անտրոպոլոգիայի թիմի և Ազգային գենետիկական տվյալների բանկի ստեղծմանը։ Գենետիկական փորձարկումների վերջին ձեռքբերումների շնորհիվ տատիկներին հաջողվել է 31 երեխա վերադարձնել իրենց կենսաբանական ընտանիքներին։ 13 այլ դեպքերում, նրանց հայտնաբերելուց հետո, որդեգրող և կենսաբանական ընտանիքները համաձայնել են համատեղ մեծացնել երեխաներին։ Մնացած դեպքերը գտնվում են դատարանում ընտանիքների միջև ընթացող ծնողական իրավունքի պայքարի հարցերով[5]։ Ըստ 2008 թվականի տվյալների՝ նրանց ջանքերով գտնվել են 97 թոռներ[6]։
Առևանգված երեխաները «Կեղտոտ պատերազմի» ընթացքում համակարգված կառավարության պլանի մաս էին կազմում՝ ռազմական ընտանիքների և ռեժիմի դաշնակիցների կողմից երեխաներին որդեգրելու համար, խուսափելու կործանարար այլ սերունդ ունենալուց[4]։ Ըստ Մարդու իրավունքների միջամերիկյան հանձնաժողովի (IACHR)՝ խունտան վախենում էր, որ «ողջ մնացած ընտանիքների տառապանքն անհայտ կորածների բացակայության պատճառով կմեծանար նոր սերնդի կործանարար տարրերը, դրանով իսկ թույլ չտալով Կեղտոտ պատերազմի արդյունավետ ավարտ»[5][7][8][9]։
Որպես Սիլվիա Կինտելայի գործի մի մաս, նախկին դիկտատորը Խորխե Վիդելան 2010 թվականին ձերբակալվեց և կրեց տնային կալանք` երեխաների առևանգող բազմաթիվ մեղադրանքների համար։ 2012 թվականի հուլիսին նա դատապարտվեց հիսուն տարվա ազատազրկման` երեխաների սիստեմատիկ գողության մեղադրանքով[10]։
2011 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Պլասա դե Մայոյի տատիկները Փարիզում ստացան Ֆելիքս Ուֆե-Բուանի անվան խաղաղության մրցանակ մարդու իրավունքների պաշտպանության բնագավառում իրենց կատարած աշխատանքի համար[11]։
Ինքնության բացահայտման արխիվային աշխատանք
2000 թվականին Պլասա դե Մայոյի տատիկները համագործակցել են Ինքնության արխիվի հետ՝ լուսանկարների, ֆիլմերի, ձայնագրությունների, օրագրերի, նշանակալի առարկաների և անձնական պատմությունների հավաքագրման նպատակով այն ընտանիքներից, որոնց երեխաները կամ թոռները անհետացել էին[12]։ Սա կատարվել է, քանի որ տատիկ-պապիկները ծերանում էին և մահանում առանց իրենց թոռներին գտնելու, իսկ Պլասա դե Մայոյի տատիկները ցանկանում էին տեղեկություն ունենալ, արդյոք ապագայում երեխաները կհայտնաբերվեն[12]։
Հանրային իրազեկման արշավ
1990-ականների կեսերին անհայտ բացակայող թոռները, որոնց փնտրում էին Պլասա դե Մայոյի տատիկները, դարձան իրավական մեծահասակներ, և տատիկները ձեռնարկեցին հանրային իրազեկման արշավներ` հասնելու իրենց նպատակներին։ Արգենտինայի դեպքի և երեխաների թրաֆիքինգի այլ դեպքերի տարբերությունն այն է, որ անհետացած երեխաները հավանաբար չգիտեին, որ իրենք որդեգրված են[13]։ Կազմակերպությունը իրականացրեց առևտրային արշավ, որին միացան դերասաններ` դիմելով ավելի երիտասարդ հանդիսատեսին։ Նրանց նպատակն էր օգտագործելով ժողովրդական մշակույթը, կասկած առաջացնել մի խումբ մարդկանց մոտ, որոնք երբեք չէին կասկածի իրենց ընտանիքին[13]։
Անդամներ
- Ալիսիա Սուբասնաբար դե լա Կուադրա՝ Պլասա դե Մայոյի տատիկների առաջին նախագահը[14]
- Ռոսա Տարլովսկի դե Ռոիսինբլիտ
- Նելիդա Գոմես դե Նավախաս
Կազմակերպության ձևավորման համար սկզբում 13 տատիկներ են հավաքվել[15][16][17]։
Տես նաև
- Արգենտինայի կեղտոտ պատերազմ
- Պլազա դե Մայոյի մայրեր
- Ազգային վերակազմակերպման գործընթաց
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- Abuelas de Plaza de Mayo (պաշտոնական կայք)
- Children of Argentina's 'Disappeared' Reclaim Past, With Help by Clyde Haberman for The New York Times
- Where Is My Grandchild? a short documentary by Retro Report
- Interviews with Las Abuelas de Plaza de Mayo, Rita Arditti collection, University Archives and Special Collections, Joseph P. Healey Library, University of Massachusetts Boston
- Abuelas recuperó el nieto número 88, Télem, 2 de julio de 2007 Արխիվացված 2007-10-09 Wayback Machine
- Las Abuelas de Plaza de Mayo recuperaron al nieto número 82, Clarín, 15 de febrero de 2006 Արխիվացված 2009-03-31 Wayback Machine