Վեստֆալյան ինքնիշխանություն
Վեստֆալյան ինքնիշխանություն (անգլ.՝ Westphalian sovereignty), որը հայտնի է նաև որպես Միջազգային հարաբերությունների Վեստֆալյան համակարգ, կամ պարզապես Վեստֆալյան համակարգ, միջազգային իրավունքի սկզբունքներից, համաձայն որի յուրաքանչյուր պետություն ունի սեփական տարածքի նկատմամբ բացառիկ ինքնիշխանություն (սուվերենություն)։ Այդ սկզբունքը գտնվում է ինքնիշխան պետությունների ժամանակակից միջազգային համակարգի հիմքում և ամրագրված է Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության կանոնադրության մեջ, որտեղ ասվում է հետևյալը. «Սույն կանոնադրության և ոչ մի դրույթ Միավորված ազգերի կազմակերպությանը չի լիազորում միջամտել որևէ պետության ներքին իրավասության հարցերին և չի պահանջում անդամներից նմանօրինակ հարցերը ներկայացնել լուծման սույն կանոնադրության կարգով,սակայն այս սկզբունքը չի վերաբերում գլուխ 7-ով նախատեսված հարկադրական միջոցների կիրառմանը։»[1][2]։ Համաձայն այդ գաղափարի, բոլոր պետությունները ունեն նույն չափի ինքնիշխանություն՝ անկախ իրենց տարածքի մեծությունից կամ փոքրությունից[3]։ Քաղաքագետները համակարծիք առ այն, որ այդ գաղափարը սկիզբ է առնում Վեստֆալյան հաշտությունից (1648), որը ավարտել է Երեսնամյա պատերազմը։ Այնուհետև չմիջամտության սկզբունքը զարգացել է 18-րդ դարում, 19-20-րդ դարերում հասել իր գագաթնակետին, սակայն բախվել է մի շարք խնդիրների, կապված է հումանիտար միջամտության հետ։
Վեստֆալյան համակարգի ժամանակակից խնդիրները և ձևափոխվող միջազգային համակարգը որոշ հետազոտողների համար հիմք է հանդիսանում պնդելու Հետվեստֆալյան համակարգի ընթացիկ կազմավորման մասին[4]։
Տես նաև
- Միջազգային հարաբերություններ
- Քաղաքացիական ազգայնականություն
- Վեստֆալյան հաշտություն
- Բռնության մենաշնորհ
- Ոչ պետական դերակատար
- Վեստֆալյան ինքնիշխանության ձախողում
- Միջազգային հարաբերությունների Վիեննայի համակարգ
Գրականություն
- John Agnew, Globalization and Sovereignty (2009)
- T. Biersteker and C. Weber (eds.), State Sovereignty as Social Construct (1996)
- Wendy Brown, Walled States, Waning Sovereignty (2010)
- Hedley Bull, The Anarchical Society (1977)
- Joseph Camilleri and Jim Falk, The End of Sovereignty?: The Politics of a Shrinking and Fragmenting World, Edward Elgar, Aldershot (1992)
- Derek Croxton, "The Peace of Westphalia of 1648 and the Origins of Sovereignty," The International History Review vol. 21 (1999)
- A. Claire Cutler, "Critical Reflections on the Westphalian Assumptions of International Law and Organization," Review of International Studies vol. 27 (2001)
- M. Fowler and J. Bunck, Law, Power, and the Sovereign State (1995)
- S. H. Hashmi (ed.), State Sovereignty: Change and Persistence in International Relations (1997)
- F. H. Hinsley, Sovereignty (1986)
- K. J. Holsti, Taming the Sovereigns (2004)
- Robert Jackson, The Global Covenant (2000)
- Henry Kissinger, World Order (2014)
- Stephen Krasner, Sovereignty: Organized Hypocrisy (1999)
- Stephen Krasner (ed.), Problematic Sovereignty (2001)
- J.H. Leurdijk, Intervention in International Politics, Eisma BV, Leeuwarden, Netherlands (1986)
- Andreas Osiander, "Sovereignty, International Relations, and the Westphalian Myth," International Organization vol. 55 (2001)
- Daniel Philpott, Revolutions in Sovereignty (2001)
- Cormac Shine, 'Treaties and Turning Points: The Thirty Years' War', History Today (2016)
- Hendrik Spruyt, The Sovereign State and Its Competitors (1994)
- Phil Williams, Violent Non-State Actors and National and International Security, ISN, 2008
- Wael Hallaq, "The Impossible State: Islam, Politics, and Modernity's Moral Predicament" (2012)