Տոնացույց (ծիսամատյան)

Համաձայն ավանդության, Հայ եկեղեցու տոների կարգավորության պաշտոնական հիմնադիրը Գրիգոր Ա Լուսավորիչն է։ Այդ գործին մեծապես նպաստել է Սահակ Ա Պարթևը։ Մասնավորաբար հայկական Տոնացույցին հատուկ յոթնյակ ձևը (երբ ս. Զատկի շարժականությամբ թելադրված՝ մի շարք տոներ յոթ օրվա տատանումով են նշվում) կապվում է նրա անվան հետ։ Տոնացույցի կազմավորման գործին իրենց մասնակցությունն են բերել Գյուտ Ա Արահեզացի, Հովհաննես Ա Մանդակունի կաթողիկոսները։ Հովհաննես Գ Օձնեցին կանոնակարգել է Ս. Ծննդյան չորս Ավագ տոներն իբրև նախատոնակ։ Ներսես Շնորհալին սահմանել է Հոգեգալուստը՝ յոթ և Վերափոխումը՝ ինն օր տոնախմբելու կարգը։ Տոնացույցը խմբագրել և վերստին սստուգաբանել է Գևորգ Լամբրոնացին (13-րդ դար)։ Նա Կանոնագրքից քաղած վկայություններով հաստատագրել է Հայ եկեղեցու տոնական կարգավորությունը։ Նշանակալից է Սիմեոն Ա Երևանցու մասնակցությունը տոնացույցի կարգավորման աշխատանքներին։ Նրա ջանքերով հայ եկեղեցական տոնացույցը ձեռք է բերել նոր և հաստատուն կերպարանք։ Կիրակի օրվա սրբությունը պահելու նկատառումով նա Տերունական և Սրբոց տոների կապակցությամբ տոնացույց է ներմուծել 21 օրեր, հանել Մեծի պահոց կիրակիների մեջ Հարության հիշատակումը, մշակել գործածության առավել դյուրին և հաստատուն մի ձև, որը ցույց է տալիս 36 տարեգրերի համար մարտի 22-ից մինչև ապրիլի 25-ը տեղի ունեցող ս. Զատկի տոնի փոփոխությունները։ Սիմեոն Ա Երևանցու տոնացույցը կիրառվում է ցայսօր։ Ըստ տոնացույցի՝ Հայ եկեղեցին տարին բաժանում է երեք տեսակ օրերի՝ տոների, սրբոց օրերի և ապաշխարության կամ պահոց օրերի։

Արդի տոնացույց

Հավելյալ տեղեկություններ Արխիվացված 2016-03-05 Wayback Machine

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո: