Փիլիպոս Վարդազարյան

Փիլիպոս Վարդազարյանը ծնվել է 1858 թվականին, Վասպուրական նահանգի Գողթն գավառի Ներքին Ագուլիս գյուղում։ Յոթ տարեկանից ապրել է Մոսկվայում, սովորել մասնավոր պանսիոններում, ավարտել Մոսկվայի առևտր․ գիտությունների ակադեմիան (ռուս.՝ (Московская практическая академия коммерческих наук)։ 1880-ական թվականների տեղափոխվել է Թիֆլիս և զբաղվել մասնավորապես կաշվի արտադրությամբ։ Եղել է «Մուրճ» (1890-1893) ամսագրի և «Հորիզոն» (1894) գրական հանդեսի հրատարակիչ, միջոցներ է տրամադրել Հովհաննես Թումանյանի մի շարք երկերի տպագրության համար, «Մուրճ»-ում հանդես է եկել ֆելիետոններով (Եսեմյան ստորագրությամբ), գրել «Վշտի ու թախծի երգիչ Հովհաննես Թումանյան (քննադատական փորձ)» (1905) գրքույկը, թարգմանություններ կատարել ֆրանսերենից ու ռուսերենից^[1]։

Գրել է սիրողական վոդևիլներ և բավական հաճախ մասնակցել է «Վերնատուն» գրական ակումբի հավաքույթներին^[2][3]։

Պահպանվել է Վարազդարյանին ուղղված Հովհաննես Թումանյանի շուրջ 80 նամակ, որոնք պահվում են Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում (Փ․ Վարդազարյանի ֆոնդ, 413/3 գ)։ Դրանցից են^[4]՝

1. Փիլիպոս Վարդազարյան (1858-1935) - գրական-հասարակական գործիչ, Թումանյանի մտերիմներից։
2. Լերմոնտովի «Մծիրի» պոեմը Թումանյանը թարգմանում էր գյուղում։
3. Ակնարկում է Գ. Քաթիպայի «Շինականի երեկոյան երգը»։
4. Ստեփան Սուլխանովի եղբայրը։
5. Յարղուլյան. - Փ. Վարդազարյանի մորեղբոր որդին։
6. Տիկին Լիզա Թամամշյան - Փ. Վարդազարյանի քույրը։
7. Սանդրո֊Ալեքսանդր Ստեփանյան («Սև Սանդրո») - գրասեր գործակատար, մոլի մշակական։
8. Տե՛ս 2-րդ նամակի № 7 ծանոթագրությունը։