Ghoti

Բառը նախատեսվում է արտասանել այնպես, ինչպես ձուկը (/fɪʃ/)՝ օգտագործելով հետևյալ հնչյունները.

• gh-ն արտասանել /f/ ինչպես enough /ɪˈnʌf/ կամ tough /tʌf/ բառերում։
• o-ն արտասանել /ɪ/ ինչպես women /ˈwɪmɪn/ բառում։
• ti-ն արտասանել /ʃ/ ինչպես nation /ˈneɪʃən/ կամ motion /ˈmoʊʃən/ բառերում։

Երևույթի իմաստն այն է, որ նոր ստացված բառի երեք մասերի արտասանությունը անհամապատասխան է այլ բառերում դրանց արտասանությանը։ Որպես օրինակ՝ gh-ը կարող է արտասանվել f, երբ հետևում է ou կամ au տառերին որոշ ձևույթների վերջում («tough», «cough», «laugh»), մինչդեռ ti-ն «շ» է արտասանվում, երբ հաջորդում է ձայնավոր հնչյունին՝ անգլերենի բաղաձայնների խմբերի արտասանության կանոնների հանաձայն («martian», «patient», «spatial»): Անգլերենում ակնկալվող արտասանությունը «գոութի» է՝ /ˈɡoʊti/ և ոչ թե «ֆիշ»^[1]։

1815 թվականին անգլիացի բանասեր և հնչյունաբան Ալեքսանդր Էլիսը, ով ուղղագրության բարեփոխման կողմնակից էր, իր «Հնչյունաբանության և հնչյունագրության կոչ» գրքում մի շարք անհեթեթ, անկանոն արտասանությունների ու ուղղագրությունների օրինակ էր բերում։ Այնուամենայնիվ, «ghoti»ն չկար այդ օրինակներում, որոնք բոլորը համեմատաբար երկար էին և, հետևաբար, ավելի դժվար հիշվող^[2]։ «Ghoti»-ի առաջին կիրառումը կարելի է գտնել անգլիացի հրատարակիչ Չարլզ Օլիերի բանաստեղծ Լի Հանթին ուղղված 1855 թվականի դեկտեմբերի 11-ի նամակում։ Նամակի երրորդ էջում Օլիերը բացատրում է․ «Իմ որդի Ուիլյամը «Fish» բառի նոր արտասանություն է մոգոնել»։ Ապա Օլիերը բացատրում է, թե ինչպես է «fish»-ը արտասանվում «ghoti»^[3]։ Նամակը «ghoti» բառի առաջին գործածությունը վերագրում է Չարլզ Օլիերի որդուն՝ Ուիլյամ Օլիերին, ծնված 1824 թվականին^[2][4]։ «Ghoti»-ի մեկ այլ համեմատաբար վաղ հիշատակում արվել է 1937 թվականին, մի լրագրի հոդվածում^[2], և եզրույթը հիշատակվել է նաև 1939 թվականին Ջեյմս Ջոյսի գեղարվեստական «Ֆինիգանի հոգեհանգիստը» փորձարարական վեպում^[5]։«Ghoti»-ն հաճախ վկայակոչվում է ի աջակցություն անգլերենի արտասանության բարեփոխումների և հաճախ վերագրվում է Ջորջ Բեռնարդ Շոուին^[6], ով բարեփոխումների ջատագով էր։ Այնուհանդերձ, բառը երբևէ Շոուի ստեղծագործություններում չի օգտագործվել^[2] և Շոուի կենսագրության մեջ դա վերագրվում է ուղղագրության անանուն բարեփոխիչին^[7]։ Անգլերենի արտասանական շեղումներն ու բացառություններն արտահայտող նմանատիպ բառեր շատ կան, բայց «ghoti»-ն ամենատարածվածն է^[1]։

• Ջեյմս Ջոյսն իր 1939 թվականին հրատարակված «Ֆինիգանի հոգեհանգիստը» վեպում հիշատակում է «ghoti»-ն՝ («G-H-O-T-I» արտասանվում է «fish», էջ  299)։
• Կլինգոն գեղարվեստական լեզվում «fish» բառի փոխարեն օգտագործում են ghotI’ /ɣoˈtʰɪʔ/^[8]։
• Բեթմեն հեռուստասերիալի 1966 թվականի «Գոթամում ձու է աճում» էպիզոդում չարագործ Ձվագլուխը օգտագործում է «Ghoti Oeuf» (ձկան ձու) անունը իր ձկնկիթի բիզնեսի համար և Բեթմենը բացատրում է Ռոբինին, թե ինչու հենց Ghoti^[9]։
• «Ghoti Hook»-ը 1990-ականների քրիստոնեական փանկ ռոք խումբ է։
• Ghoti-ն օգտագործվել է խոսքի սինթեզը ստուգելու համար^[10]։
• «Yu-Gi-Oh!» թղթախաղում ձկան խաղաքարտերը կոչվում են «Ghoti»^[11]։
• Լուպե Ֆիասկոյի 2022 թվականին թողարկված album «Drill Music in Zion» ալբոմի երկրորդ սկավառակը «Ghoti» անունով երգ ունի^[12]։
• Vocaloid-ի պրոդյուսերներից մեկը իր 2018 թվականի «Hungry Nicole» երգում «fish, fish» տողից հետո երգում է «ghoti, ghoti»^[13]։

• Ինչպես արտասանել «ghoti»
• Hou tu pranownse Inglish, էսսե, որ քննարկում է «ghoti»-ի արտասանության կանոնները գրային համակարգի ամենափոքր իմաստալից միավորից մինչև հնչույթ
• Ինչ է «ghoti»-ն ըստ Ջիմ Սկոբիի