Kasultanan Banjar
Wewengkon kapungkasan Kesultanan Banjar antwis taun 1826-1860 ingkang sampun nyusut, amargi wewengkon sekelilingipun sampun dipunserahakèn datèng perusahaan VOC Walandi déning Sultan Banjar. Wewengkon Banjar ingkang langkung kino terbentang saking Tanjung Sambar ngantos Tanjung Aru[1][2][3] | |
Madeg | 1520-1860 |
Dipundahului déning | Karajan Nagara Daha |
Dipungsntod déning | Pagustian |
Kutha krajan | Kuin, Banjarmasin (1520)Pemakuan (1612)[4]Tambangan/Batang Banyu Mangapan (1622)Martapura (1632) Sungai Pangeran, Banjarmasin (1663) Kayu Tangi (1680)Bumi Kencana (1771)[5] utawi Bumi Selamat (1806)[6] Sungai Mesa, Banjarmasin(1857)Baras Kuning (1865) |
Basa | Banjar |
Agama | Islam Sunni madahab Syafi'i (resmi)[7]KaharinganKonghucuNasrani |
Papréntahan-Sultan kapisan-Sultan terakhir | MonarkiSultan Suriansyah (1526-1550)Sultan Muhammad Seman (1862-1905) |
Sajarah-Didirikan-Jaman kejayaan-Protektorat VOC -Krisis suksesi-Akhir papréntahan darurat | 1520, mlebet Islam 15261526-1787sejak 178718571905[8] |
Catatan | (1526-1548 sebagai bawahan Demak) |
Kesultanan Banjar utawi Kesultanan Banjarmasin[9][10][11][12][13][14][15][16][17] (madeg 1520, dipunhapusakén sepihak déning Walanda ing tanggal 11 Juni 1860. Nanging rakyat Banjar mnéika ndérék wonten papréntahan darurat/pelarian ingkang énggal ing kapungkasan 24 Januari 1905. Nanging ngantos 24 Juli 2010, Kesultanan Banjar gésang malih kaliyan dipunlantik Sultan Khairul Saleh.Karajan Banjar inggih punika sebuah kesultanan tlatah ing wanci punika ing provinsi Kalimantan Selatan, Indonésia. Kesultanan punika berkutha krajan ing Banjarmasin lajéng dipunpindah ing pintén-pintén pangénan lan kapungkasan ing Martapura. ing kutha krajan ing Martapura dipunsébat ugi Karajan Kayu Tangi.
Ing kutha krajan taksih ing Banjarmasin, mila kesultanan punika dipunsébat Kesultanan Banjarmasin. Kesultanan Banjar punika penerus saking Karajan Nagara Daha inggih punika kraton Hindhu ingkang kutha krajan ing kutha Nagara, sapunika kutha krajan kacamatan Daha Selatan, Hulu Sungai Selatan.
Bendera Nagara Banjar warninipun kuning ing inggil cemeng ing bicolour horisontal. (John McMeekin, 15 Januari 2011).* Bendera Banjar
Sajarah
Miturut mitologi suku Maanyan (suku tertua ing Kalimantan Selatan), kraton kawiwitan ing Borneo Selatan inggih punika Karajan Nan Sarunai ingkang dipunperkirakaken wewengkon kekuasaanipun terbentang luas wiwit saking laladan Tabalong ngantos ing laladan Pasir. Keberadaan mitologi Maanyan ingkang nyiptakaken babagan mangsa-mangsa keemasan Karajan Nan Sarunai sebuah kraton purba ingkang rumiyen mempersatukan ètnis Maanyan ing laladan punika lan sampun nglampahi gegayutan kaliyan pulau Madagaskar. Karajan punika angsal serangan saking Majapait.[18] pramila pérangan rakyat nyingkir ing pedalaman (wewengkon suku Lawangan). Salah satunggaling tilas arkéologis ingkang asalipun saking jaman punika ya iku Candhi Agung ingkang manggèn ing kutha Amuntai. Ing taun 1996, sampun dipunlampahi pengujian C-14 kaliyan sampel arang Candhi Agung ingkang ngasilaken angka taun kaliyan kisaran 242-226 SM (Kusmartono lan Widianto, 1998:19-20).Nggadahi saking angka taun dipunmaksud mila Karajan Nan Sarunai/Karajan Tabalong/Karajan Tanjungpuri usianya langkung tuwa 600 taun dipunbandingaken kaliyan Karajan Kutai Martapura ing Kalimantan Wétan.
Miturut Hikayat Sang Bima, wangsa ingkang nurunaken ratu-ratu Banjar inggih punika Sang Déwa bersaudara kaliyan wangsa ingkang nurunaken ratu-ratu Bima (Sang Bima), ratu-ratu Bali (Sang Kuala), ratu-ratu Dompu(Darmawangsa), ratu-ratu Gowa (Sang Rajuna) ingkang kaping gangsal bersaudara putera-putera saking Maharaja Pandu Dewata.[19][20]Jumbuh kaliyan Tutur Candhi (Hikayat Banjar versi II), ing Kalimantan sampun madeg suatu papréntahan saking wangsa kraton (karaton) ingkang kalajengaken ngantos tlatah ing salebeting Indhiya Nèderlan ing 11 Juni 1860, inggih punika:
- Karaton wiwit dipunsebat Karajan Kuripan
- Karaton I dipunsebat Karajan Nagara Dipa
- Karaton II dipunsebat Karajan Nagara Daha
- Karaton III dipunsebat Kesultanan Banjar
- Karaton IV dipunsebat Karajan Martapura/Kayu Tangi
- Karaton V dipunsebat Pagustian
Maharaja Sukarama, Raja Nagara Daha sampun berwasiat supados wigatine inggih punika cucunipun Radèn Samudera, anak saking putrinipun Puteri Galuh Intan Sari. Ayah saking Radèn Samudera ingih punika Radèn Manteri Jaya, putra saking Radèn Begawan, saudara Maharaja Sukarama. Wasiat mau nyebabagen Radèn Samudera terancam keselamatanipun amargi para putra Maharaja Sukarama ugi berambisi dados ratu inggih punika Pangeran Bagalung, Pangeran Mangkubumi lan Pangeran Tumenggung.
Wewengkon Kesultanan Banjar
Wewengkon Kesultanan Banjar
Sistem Papréntahan
- Raja: bergelar Sultan/Panambahan/Ratu/Susuhunan
- Putra Makutha: bergelar Ratu Anum/Pangeran Ratu/Sultan Muda
- Mahamantri: dipunsebat Perdana Mantri/Mangkubumi/Wazir, ing ngandap Mangkubumi: Mantri Panganan, Mantri Pangiwa, Mantri Bumi dan 40 orang Mantri Sikap, setiap Mantri Sikap gadhah 40 tiyang pengawal.
- Lalawangan: kepala dhistrik, kedudukannya sami kados ta ing mangsa Hindia Walandi.
- Sarawasa, Sarabumi lan Sarabraja: Kepala Urusan karaton
- Mandung lan Raksayuda: Kepala Balai Longsari lan Bangsal lan Benteng
- Mamagarsari: Pengapit ratu duduk ing Situluhur
- Parimala: Kepala urusan dagang lan pekan (pasar). Dipunbantu Singataka lan Singapati.
- Sarageni lan Saradipa: Kuasa ing urusan senjata (tombak, ganjur), duhung, tameng, badik, parang, badil, meriam dll.
- Puspawana: Kuasa ing urusan tanaman, hutan, perikanan, ratu-kaya, lan mbeburu
- Pamarakan lan Rasajiwa: Pengurus umum babagan keperluan pedalaman/pura
- Kadang Aji: Ketua Balai tani lan Perumahan. Nanang minangka Pembantu
- Wargasari: Pengurus besar tentang persediaan bahan makanan dan lumbung padi, kesejahteraan
- Anggarmarta: Juru Bandar, Kepala urusan pelabuhan
- Astaprana: Juru tabuh-tabuhan, kesenian lan kesusasteraan.
- Kaum Mangkumbara: Kepala urusan upacara
- Wiramartas: Mantri Dagang, berkuasa ngawontenaken gegayutan dagang kaliyan jawi nagari, kaliyan persetujuan Sultan.
- Bujangga: Kepala urusan yasan rumah, agami lan rumah ngibadah
- Singabana: Kepala ketenteraman umum.
Sultan Banjar
Sultan Banjar
Rujukan
- Paul Michel Munoz, Karajan-kraton Awal Kapuloan Indonésia dan Ujung Malaysia, Mitra Abadi, Maret 2009.
- Hikayat Banjar
- Han Knapen, Forests of fortune?: the environmental history of Southeast Borneo, 1600-1880, Jilid 189 dari Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land-en Volkenkunde, KITLV Press, 2001, ISBN 90-6718-158-7, 9789067181587
Pranala njaba
- 20 Tokoh Dapat Gelar dari Kesultanan Banjar
- Kesultanan Banjar Pertahankan aksara Arab Melayu Banjar
- Sultan Adam al Watsiqubillah Archived 2016-03-06 at the Wayback Machine.
- Banjar Kesultanan, Indonésia
- Lembaga Adat dan Kekerabatan Kesultanan Banjar Archived 2018-12-23 at the Wayback Machine.
- Daftar Sultan Banjar dalam Regnal Chronologies Archived 2018-01-11 at the Wayback Machine.
- Daftar Sultan Banjar dalam Indonésian Traditional States II[pranala mati permanèn]
- Silsilah Sultan Banjar-Pulau Laut versi Gusti Abdul Aziz
- Sejarah Kerajaan Banjar di MelayuOnline.com Archived 2007-11-21 at the Wayback Machine.
- Kerajaan Banjar
- Territorial Expansion and Contraction in the Malay Traditional Polity as Reflected in Contemporary Thought and Administration
- Zaman Baru Archived 2010-04-04 at the Wayback Machine.
- HUBUNGAN RAJA-RAJA BANJAR DAN PENGETUA KAMPUNG JAAR-SANGGARWASI
- Balai Adat Jadi Lambang Persaudaraan Orang Maanyan, Banjar dan Madagaskar
- Asal Mula Kerajaan Banjar Archived 2010-09-26 at the Wayback Machine.
- Kepercayaan Masyarakat Talan Terhadap Danau Undan di Kacamatan Banua Lawas Kabupatèn Tabalong Archived 2017-07-09 at the Wayback Machine.
- Sejarah Nagara Dipa
- Kerajaan Banjar
- (ing basa Walanda) Banjer-Massin - Overzicht van de vestigingen van de Verenigde Oostindische Compagnie
Catatan Suku
Cithakan:Karajan di Kalimantan