წვეტიანი ბოჭკოვანა
წვეტიანი ბოჭკოვანა (ლათ. Inocybe rimosa) — სოკოს სახეობა ბოჭკოვანასებრთა ოჯახისა,[1] რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ევროპას, აზიას, ჩრდილოეთ ამერიკას, სამხრეთ ამერიკას, ჩრდილოეთ აფრიკას, ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიას.
წვეტიანი ბოჭკოვანა | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||||||||||||
მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
ლათინური სახელი | |||||||||||||||
Inocybe rimosa (Bull.) P.Kumm., 1871 | |||||||||||||||
|
მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, რომელიც შეიცავს მომწამვლელ ნივთიერება მუსკარინს. იზრდება ფოთლოვან და წიწვიან ტყეებში, ტყის გზისპირებში, პარკებსა და ბაღებში.
სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა პიერ ბიულიარმა 1789 წელს როგორც Agaricus rimosus.[2] მიმდინარე ბინომიალური სახელწოდება მიანიჭა გერმანელმა მიკოლოგმა პაულ კუმერმა 1871 წელს.[3]
აღწერა
ქუდის დიამეტრი — 2-9 სმ. ნორჩობაში კონუსურია, დაკლაკნილი კიდეებით, შემდეგ ზარისებრი ან ფართოზარისებრი, წაწვეტებული ბორცვაკით ცენტრში, ზედაპირი დაფარულია რადიალურად განწყობილი ბოჭკოვანი ქერცლებით,[4] აბრეშუმისებრია, ნესტიან ამინდში სრიალაა, ოქროსფერ-ყვითელი, მკრთალ-ჩალისფერ-ყვითელი ან თაფლისფერ-ყავისფერი შეფერილობის, ცენტრში შედარებით მუქია.
ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები ფეხთან შეზრდილი ან თითქმის თავისუფალი, ხშირი, თეთრი დაკბილული კიდეებით, ნორჩობაში მოთეთროა, შემდეგ მონაცრისფრო-მოყვითალო, მომწვანო ელფერით, გადაბერებული ეგზემპლარები ყავისფერია.
რბილობი — მოთეთროა, თხელი, ჩვეულებრივ განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე,[5] იშვიათად არასასიამოვნი სუნით.
ფეხის სიგრძე — 4-9(11) სმ, სისქე — 0,5-1 სმ, ცილინდრული, იშვიათად ძირში შევიწროებული, გლუვი, გრძივ ბოჭკოვანი, მოთეთრო, მოგვიანებით ქუდის ფერია.
სპორების ფხვნილი — ყავისფერი. სპორები — ელიფსისებრი, მკრთალ-ყავისფერი, 10-12×6-8 მკმ.
ტოქსიკურობა
ძლიერ შხამიანი სოკოა, რომელიც შეიცავს მომწამვლელ ნივთიერება მუსკარინს.[6] მოწამვლა იწყება 0.5-3 საათის შემდეგ და მოიცავს სიმპტომებს — მომატებული ოფლიანობა, გულისრევა, ღებინება, დიარეა, ჰალუცინაცია, ცრემლდენა, სისხლის მიმოქცევის დარღვევა, გონების დაკარგვა[7] და ბოლოს, სიკვდილიც კი. ავადმყოფს მკურნალობენ ატროპინით.
ეკოლოგია და გავრცელება
ფართოდაა გავრცელებული ევროპა, აზიასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. გავრცელების არეალი აგრეთვე მოიცავს სამხრეთ ამერიკას, (ბრაზილია, არგენტინა), ჩრდილოეთ აფრიკას, ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიას.[8]
იზრდება ფოთლოვან და წიწვიან ტყეებში, ტყის გზისპირებში, პარკებსა და ბაღებში. უპირატესობას ანიჭებს თიხიან და ტუტე ნიადაგს.
სეზონი — ზაფხულის დასაწყისიდან გვიან შემოდგომამდე.
მსგავსი სახეობები
- Entoloma excentricum
- Entoloma sericellum
- Entoloma sericeum
- Entoloma undatum
- Inocybe aeruginascens
- Inocybe bongardii
- Inocybe cookei
- Inocybe corydalina
- Inocybe godeyi
- Inocybe grammata
- Inocybe mixtilis
- Inocybe napipes
- Inocybe praetervisa
- Inocybe pudica
- Inocybe sidonia
- Inocybe sororia
- Inocybe splendens
- Inocybe squamata
- Inocybe terrigena
სამეცნიერო სინონიმები
- Agaricus aurivenius Batsch, 1786
- Agaricus curreyi Berk., 1860
- Agaricus fastigiatus Schaeff., 1774
- Agaricus injunctus Britzelm., 1883
- Agaricus perlatus Cooke, 1886
- Agaricus rimosus Bull., 1789 : Fr., 1821basionym
- Agaricus schistus Cooke & W.G.Sm., 1886
- Agaricus servatus Britzelm., 1885
- Gymnopus rimosus (Bull.) Gray, 1821
- Inocybe aurivenia (Batsch) Bres., 1930
- Inocybe brunnea Quél., 1880
- Inocybe conica P.Larsen, 1931
- Inocybe curreyi (Berk.) Sacc., 1887
- Inocybe fastigiata (Schaeff.) Quél., 1872
- Inocybe fastigiata f. umbrinella (Bres.) Nespiak, 1990
- Inocybe fastigiata subsp. umbrinella (Bres.) Dermek & J.Veselský, 1977
- Inocybe fastigiata var. umbrinella (Bres.) R.Heim, 1931
- Inocybe holoxantha Grund & D.E.Stuntz, 1981
- Inocybe infracta Velen., 1920
- Inocybe laeta Alessio, 1979
- Inocybe nana F.H.Møller, 1945
- Inocybe obsoleta Romagn., 1958
- Inocybe orbata Malençon, 1970
- Inocybe perlata (Cooke) Sacc., 1887
- Inocybe pseudocookei Métrod ex Bon, 1996
- Inocybe pseudofastigiata Rea, 1927
- Inocybe pusilla F.H.Møller, 1945
- Inocybe umbrinella Bres., 1905
გალერეა
ლიტერატურა
- Bessette, A.; Bessette, A.R.; Fischer, D.W. Mushrooms of Northeastern North America. — Syracuse University Press, 1997. — P. 220. — 582 p. — ISBN 0815603886.
- Нездойминого Э. Л. Семейство Паутинниковые / отв. ред. М. А. Бондарцева. — СПб.: „Наука“, 1996. — Т. 1. — С. 369—370. — 408 с. — (Определитель грибов России: Порядок агариковые)
რესურსები ინტერნეტში
შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „წვეტიანი ბოჭკოვანა“ ვიკისაწყობში.
- წვეტიანი ბოჭკოვანა MycoBank-ზე (ინგლისური)
- წვეტიანი ბოჭკოვანა Index Fungorum-ზე (ინგლისური)