Мәйек

Мәйек

— жас төлдің ұлтабарынан алынып, сүттен ірімшік жасауға пайдаланылатын ұйытқы ашытқы.^[1] Айран мен сүзбені сүт қышқылды бактериялар арқылы, яғни Мәйек қосу арқылы ұйытқы жасауға болады.^[2]

- түсіндірме сөздіктегі мағынасы — жас төлдің ұлтабарынан алынып, сүттен ірімшік жасауға пайдаланылатын іріткіш. «...өзінен көп кейін оянған әйелі намазын оқып, сиырын сауып, сүтіне мәйек салып та үлгерді» (Ғ. Мұстафин, Дауыл). Е. Бекмұхаметов «қазақ тіліндегі араб-парсы сөздері» деген кітабында бұл сөздің парсы тілінен ауысқандығын көрсете отырып, мағынасын дәл жоғарыдағыдай қалыпта түсіндіреді. Ал Н. Оңдасыновтық «Парсыша-қазақша түсіндірме сөздік» атты еңбегінде бұл сөз парсы сөзі есебіне алынбаған.

Ертедегі түркі жазба ескерткіштері сөздігінде майе — мән; негізгі бастама мағынасында беріледі де, парсы тілінен деп белгіленеді.

Шын мәнісінде бұл сөз араб және парсы тілінде де кездеседі. Сондай-ақ мағыналары да бірдей. Арабша майеғ—1. ағатын, сұйық; 2. сұйықтық; парсы тілінде майеғ— 1. сұйық, ағатын; 2. Сұйықтық.

Осы деректерге қарағанда, «мәйек» сөзінің алғашқы мағынасы араб, парсы тіліндегілер де, түркі тілдеріндегі мағыналар туынды, ауыспалы деуге болады. Тағы бір еске алатын жайт — араб тілінде «муййе» сөзі «су» мағынасын береді. Осыған қарағанда, бұл тілдегі майеғ» сөзінің түп төркіні — «су» мағынасындағы «муййе» сөзі болуы да ғажап емес. Өйткені ағатын сұйық түрінің алғашқысы «су» екенін теріске шығару қиын.^[3]