Қонаев (қала)
Қонаев (2022 жылға дейін - Қапшағай[3]) — Қазақстан Республикасы, Алматы облысының орталығы. Қазақстандағы құмар ойындар ойнатуға рұқсат етілген екі қаланың бірі.
| Қала | |||
| Қонаев | |||
 | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Ел | |||
| Статусы | облыс орталығы | ||
| Облысы | |||
| Әкімі | Асхат Ермекұлы Бердіханов | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары | 43°53′ с. е. 77°05′ ш. б. / 43.883° с. е. 77.083° ш. б. (G) (O) (Я) 77°05′ ш. б. / 43.883° с. е. 77.083° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | 1970 | ||
| Бұрынғы атаулары | Новоилийск, Қапшағай | ||
| Қала статусы | 1970 | ||
| Жер аумағы | 56 км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны | 55 198[1] адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы | қазақтар 66,74 % | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Телефон коды | +7 72772 | ||
| Пошта индексі | 040800 - 040803 | ||
| Автомобиль коды | 05 | ||
Қонаев қаласының әкімдігі | |||
Қонаев шекарасы | |||
Қонаев қаласы 1970 жылдары құрылған. Аумағы 3 мың шаршы км құрайды. Қонаев қаласында қазіргі таңда 2 округ және 11 елді мекен бар. Қапшағай бөгетінің солтүстік батысында 20 шақырым жерде Іле өзенінің оң жағасында Тамғалы Тас орналасқан. Қапшағай өңірінде 61,6 мыңнан астам адам тұрады. Қала Қапшағай бөгені жағасында бой көтерген. Қонаев халықтың ең көп демалатын жерлерінің бірі болып саналады.
Этимологиясы
Қазақ тілінде «Қапшағай» атауы «тар шатқал» немесе «қысылған жер» дегенді білдіреді.
Қала тарихы
Қаланың дамуы мен пайда болу тарихы Қазақ КСР аумағының экономикалық дамуы үшін Қапшағай су электр стансасының құрылысының басталуымен байланысты. Іле елді мекені алғашында су қоймасы салынып жатқан жерде орналасып, 5 мыңнан астам адам жаңа Новоилийск елді мекеніне, Жетіген елді мекеніне және жаңадан құрылған балықшы колхозына, қазіргі Арна ауылына көшірілді. 1969 жылы 29 қыркүйекте жергілікті уақыт бойынша сағат 04:15-те Іле өзені бөгелді. Сол жылдың 26 желтоқсанында су қоймасын толтырудың бірінші кезеңі басталды. 1970 жылдың көктемінде Іле ауылы су қоймасының түбіне кетті. 1970 жылы 9 шілдеде Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен Алматы облысы Іле ауданы Новоилийск ауылы облыстық бағыныстағы қала қатарына жатқызылып, оған Қапшағай атауы берілді.
Кеңес өкіметі жылдарында қала мен оның төңірегінде өндірістік инфрақұрылым құрылды, зауыттар іске қосылды: фарфор, темірбетон конструкциялары, жоғары дәлдіктегі аспаптар; элеватор, нан-май зауыттары, балық өңдеу кешені.
1980 жылдардың аяғында қалада КСРО Қарулы Күштерінің 17-ші армиялық корпусының 751-ші жеке инженерлік-инженерлік батальоны орналасты.
КСРО-ның ыдырауымен мемлекеттік зауыттар мен кәсіпорындар жекешелендіру бағдарламасы бойынша мемлекетке жекенің қолына сатылып, кейіннен өз қызметін тоқтатты.
1998 жылы Заречное және Шеңгелді ауылдары ауылдық округтермен бірге қалалық әкімдікке бағынды.
2000 жылдардың ортасынан бастап су қорғау аймағы болып табылатын Қапшағай су қоймасының жағалары жеке шағын мотельдер мен кафелер үшін белсенді түрде салына бастады, демалуға арналған тегін қоғамдық жағажайлар іс жүзінде жоқ. Жағалаудағы су қорғау аймағының дамуына байланысты су қоймасының сулары ағынды сулардың қалдықтарымен ластануда.
2007 жылы «Ойын бизнесі туралы» заң қабылданды, оған сәйкес ойынханалар мен ойын автоматтары залдары Алматы облысында Қапшағай су қоймасының жағалауында және Ақмола облысының Щучинск ауданында орналасады.
2022 жылдың 16 наурызында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қапшағайдың атын халық қаласа, Қонаев деп өзгертуді қолдайтынын мәлімдеді. Сондай-ақ, ол Алматы облысының жаңа орталығы болуын, одан орталығы Талдықорған қаласында орналасқан жаңа Жетісу өңірінен бөлініп шығуын ұсынды.
География
Қапшағай су қоймасының жағасында, Іле өзенінің бойында, оның темір жол қиылысына жақын жерде, Алматы қаласынан солтүстікке қарай 56 км жерде орналасқан.
Климат
Қапшағай қаласында континенттік климат қалыптасқан. Оның қысы құрғақ және суық, жазы ыстық. Су қоймасындағы судың температурасы мамырдың екінші жартысында 18-20 °С-қа жетеді, ал шілде-тамызда 26-28 °С-қа дейін көтеріледі. Жаз айларында ауа температурасы 40 °С-қа дейін жетеді, бірақ ылғалдылығы төмен.
Халқы
Қапшағай қаласы халқының саны
| 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1991 | 1999 | 2001 | 2003 | 2004 | 2005 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 14 072 | 15 071 | 25 629 | 38 300 | 44 400 | 46 257 | 45 600 | 47 678 | 47 606 | 50 800 |
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 50 703 | 51 667 | 53 082 | 54 406 | 55 747 | 53 648 | 54 956 | 56 047 | 57 516 | 59 047 |
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2021 |
|---|---|---|---|---|
| 60 892 | 61 302 | 61 643 | 61 767 | 54 245 |
| 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 39855 | ▲54245 | 136,1 | 18823 | ▲26238 | 139,4 | 21032 | ▲28007 | 133,2 |
Билік органдары
- Қойшыманов Ақан Жұлайұлы - (1976—1980)
- Абдрасылов Фарид Әмірсарұлы - (1980—1984)
- Құрмашев Қуаныш - (1984—1987)
- Хворов Юрий Павлович - (1992—1998)
- Зеленский Сергей Михайлович - (1998—2008)
- Таубаев Наурызбай Асанбайұлы - (2008—2014)
- Кікімов Сәтжан Манасұлы - (2014—2016)
- Қайнарбеков Талғат Қанатұлы - (2016—2020)
- Құматаев Нұрлан Орынбасарұлы - (2020 жылы 25 мамырдан бастап)