Figùnni

I Figùnni (ò Figoìn, ò Figùn-i, ò Figoni, ò Figonn-i) êan 'na popolaçión òriginâia de l'estrêmo ponénte da Ligùria e emigrâ in Provénsa.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Arîvo di "Figoìn" in Frànsa

O rè Renâto d'Angiò into 1740 o l'àiva trasferîo a Biot squæxi çinquànta famìgge lìguri, che ne vegnîvan da Inêia (Onêgia). A-i 20 d'Arvî do 1501 o Raynier Lescans, priô de Lerins e scignôro de Vallauris, o l'àiva concèsso in utilìzzo perpétoo dötréi terén a de famìgge òriginâie da sò contêa de Vintimìggia.

A caxón da terìbile pèsta do 1420, ch'a s'é spantegâ pe tùtta l'Eoröpa, l'é stæto do tùtto dezentegâ a popolaçión d'Escragnolles e, pe popolâ tórna o pàize, l'é stæto ciamòu de famìgge che ne vegnîvan da-a Repùbrica de Zena, che són stæte ciamæ Figoìn 'ò Figùnni, fòscia pe-e fîghe (in françéize: Figues): da-o sò mangiâ ciù comùn, ch'o l'é pövou e frûto de 'n èrbo ch'o no l'à de bezéugno de cûre e o fa frûti spontaniaménte.

Sta paròlla chi, Figón, a l'ìndica dónca de persónn-e - ma o sò dialétto ascì - òriginâie de l'estrêmo ponénte da Ligùria, da teritöi de quélla ch'ancheu a l'é a provinsa de Inpeia, arivæ inta Provénsa inti sécoli XV e XVI, pe popolâ tórna i pàixi veuæ da-a pèsta e da-e goære civîli. I Figoìn (ò Figùnni) se són stabilîi inte dôe zöne: a Biot e a Vallauris (no distànte da Antibes) e a Mons (Mouns in provensâ, Munsu in lìgure figón. A popolaçión êa dîta Figueret; topònimo: Figaïrés) e a Escragnolles (a ponénte de Grasse).

Figón o l'êa ascì o sorvenómme di lìguri migrànti e di venditoî de fîghe ò de cöse de pöco valô. O l'é stæto deuviòu ascì in sénso de desprêxo pe indicâ i betoànti. In antîgo provèrbio o dîxe: Candu u figun u munta in sciu u figu, u se ne fute de l’amigu (Quànde o figón o mónta in sciô fîgo, o se fótte de l'amîgo).

In stùdio de l'eutoçénto do Paul Sénequier,^[1] mensonòu into 1901, o l'acénna de fæti chò-u dialétto Figón o l'êa parlòu inti comuìn françéixi de Biot, Vallauris, Escragnolles e Mons.^[2] O Frederic Mistral o l'êa in càngio do pài chò-u nómme o ne vegnìsse da-o teritöio de Figounia, 'na fraçión de Vintimìggia, inte quélla ch'ancheu a l'é a provìnsa de Inpêia (Inpéria).^[3]

O dialétto figón

L'abòu Jean-Pierre Papon o pàrla into 1780 de prìmme testimoniànse de sto dialétto chi:

« On croit que c'est l'idiome des Sarrasins: on se trompe, c'est l'ancien oasis de Gênes » (Se crédde ch'o l'é o parlâ di Sarasìns: no se peu sbaliâ, a l'é l'antîga zöna de Zêna).

O dialétto Figón o l'é 'na mescciûa sénsa nisciùnn-a strutûa de 'na léngoa lìgure e de 'na léngoa provensâ. Topònimi inta provinsa de Cannes, cómme Bosio, Brosco, Bruzon, Canille, Chappory, Chiappe, Chichon, Durante, Galliano, Machiavello, Massa, Monteverde, Olivero, Parody, Passano, Pisarello, Poggio, Porro, Restano, Risso, Sanguinetti e Traverso són d'òrìgine figón.^[5] A tùtti i mòddi sto dialétto chi o l'à lasciòu pöche testimoniànse scrîte e o l'é scentòu inte l'ànni 1920. Ma in Frànsa e in Ligùria gh'é ancón i cognómmi Figon e Figoni.