Inluminazzion

Nozzion spiritual
Lumbard ucidentalQuest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.


L’inluminazzion (sanscret: बोधि, bodhi) l’è on conzett tipegh di religion indo-ariann che el segna l’azzion mistega del riessì a menàss fœura del samsara – el mond material caratarizaa de on zicli infinii de reincarnazzion – e gagnà la realtaa ultema. In sascret, la parolla bodhi – sovenz voltada coma ‘inluminazzion’ ind i lengov europej – l’è una derivazzion de la radis verbal budh (‘dessedàss’, ‘vesses dessedad’, ‘perzepì’, ‘savè’, ‘intend’).

Ind el buddhesim

Despess, ind el buddhesim, quell termen chì l’insegna l’esperienza de dessedament ispiritual del buddha Gautama e di sò dissepoj, che l'è de solet descrija coma un istacc de beatituden completta e de comprension total de la vera natura de la realtaa. Apœus a havèlla gagnada, i personn se sliberen del serc vizzios de l’esistenza samsarega – nassiment, patiment, mort e renassiment. L’esperienza medemma la pœù donca vess missa a para a quand che es desseda de on insogn e, cont el fàll, es rend cunt de la realtaa quella vera.

Un quaj sutra del buddhesim māhayāna l'enfatiza el facc che l’inluminazzion la vegna minga insgenerada in sul moment, ma che l’esista in perpetuitaa e ancasì che la saja nomà de descovrì. De facc, ind el Sutra del dessedament perfett, a se dis che el Buddha l’haiva dij che, compagn de l’or ind ona cava dora, la bodhi l’esista semper lì dedent, ma che la rœughi che l’oscuritaa mondana la saja sconsumada via inanz de vess bon de indàgh dent del tutt.

Di dotrenn compagn vegnen incontraa ind el sutra del Tathagatagarbha che el parla de la presenza de l’inmanent del prenzippi del buddha dedent de tucc i creadur senzient.

Sort de inluminazzion

Sāvaka-Bodhi (Arhat)

Quij che studia i insegnament disen che gh’hann la samma-sambuddha e, quand che hann guadagnaa l’inluminazzion in quell mond chì, a inn cognossuu coma dij arhat. Quij vess chì pœuden vuttà i olter a rivà a l’inluminazzion intravers l’esperienza personal che lor chì hann giamò mucciaa su.

Pacceka-Bodhi (Pratyeka)

Quij che hann gagnaa l’inluminazzion intravers la realizazzion del sè, senza vess vuttaa de ona guida spiritual o de on majester, a inn cognossuu coma pratyekabuddha. Segonda el Tripitaka, quej creadur chì vegnen a voltra quandonca e indovonca la cognossenza del dharma l’è staja perduda.

Sammā-Sambodhi ("Buddha supremm")

Quist chì a inn i vess pussee perfett, pussee desvilupaa e compassionevej, i pussee amaa che sann tuscoss e che gh’hann ona comprension perfetta del dharma guadagnada intravers i sforz sœu de lor, i fadigh e la saviezza insegnandeghej anca ai olter per sliberàj fœura del samsāra.

Ligamm de dent

Ligamm de fœura