Tebay (Ejipta)

I Tebay na Teba dia tanàna egiptiana lehibe tamin' ny Andro Taloha miorina amin' ny andaniny sy ankilan' ny ony Nily, any amin' ny 720 km atsimon' i Kahira (renivohitr' i Ejipta ankehitriny).

Nadritra ny taonjato maro dia i Tebay no renivohitr' i Ejipta taloha. Ny tanàna Karnak sy Luxor no miorina eo amin' ny toerana nisy an' i Tebay. Ny Grika no niantso io tanàna io hoe Θῆβαι / Thēbai fa ny Ejiptiana tamin' ny Andro Taloha nanao azy hoe Weset na Newt. Nataon' ny Grika hoe Diônisôpôlisy (grika: Dionisopolis "tanàn' ny paradisa") koa io tanàna io. Ao amin' ny Testamenta Taloha izy dia atao hoe Nô ("tanàna") na Nô-Amôna ("tanànan' i Amôna"). Efa tany amin' ny fotoana "talohan' ny tantara" no nahafantarana an' i Tebay voalohany ao amin' ny tahirin-kevitra egiptiana tamin' ny Empira Voalohany (taona 2649-2152 tal. J.K.).

I Amôna, izay ninoan' ny mponina tao fa miantoka ny hery sy ny fahavokarana ary ny fiterahana, no andriamanitry ny tanànan' i Tebay. Niova anarana hoe Amôna-Ra io andriamanitra io taty aoriana. Mbola voatahiry ao Karnak ny tempolin' i Amôna, izay tempoly mahafinaritra tao Ejipta.

Tamin' ny andron' ireo faraôna tao amin' ny dinastia faha-9 sy faha-10 (taona 2135-2039 tal. J.K.) dia voasolon' i Herakleôpôlisy i Tebay. Tamin' ny vanimpotoan' ny dinastia faha-11 (taona 2135-1994), izay atao hoe "dinastia tebàna" no nahatafaverina an' i Tebay ho ivontoeran' ny fandraharaham-panjakana fehezin' ny governora nifandimby, atao hoe nômarka". Nifanandrina tamin' ny faraôna tany Herakleôpôlisy ireo nômarka ireo ka nifehy an' i Ejipta manontolo. Avy ao Tebay no niforonan' ny Empira Antenatenany (taona 2065-1781 tal. J.K.) noho izany toe-javatra izany. Rehefa rava ny Empira Antenatenany dia mbola avy ao Tebay ny fampiraisana an' i Ejipta ka nampiforona ny Empira Vaovao (taona 1550-1075 tal. J.K.). Lasa renivohitr' i Ejipta indray i Tebay, afa-tsy tamin' ny fotoana nanapahan' i Akenatôna (taona 1350-1333 tal. J.K.). Maro ireo tempoly sy ireo sfinksa ary fasana mahafinaritra voaorina tao Tebay sy ny manodidina. Nisy koa trano sy zavatra hafa maro voaorina nandritra izany vanimpotoana izany. Tamin' ny dinastia faha-19 sy faha-20 (taona 1291-1075 tal. J.K.) dia nitondra ny anjara birikiny tamin' ny fampamirapiratana an' i Tebay.

Tamin' ny taonjato faha-7 dia nandroba an' i Tebay ny Asiriana. Taty aoriana dia namboarina indray ilay tanàna nefa lefy laza tanteraka taorian' ny fianjerany tamin' ny taona 332 tal. J.K. tamin' ny dinastia faha-31. Tamin' ny fiafaran' ny taonjato voalohany tal. J.K. dia noravan' ny Rômana tanteraka i Tebay.