ကျူးဘားဒုံးပျံအရေးအခင်း

ကျူးဘားနိုင်ငံတွင် အောက်တိုဘာအရေးအခင်းဟု အမည်တွင်ပြီး ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတွင် ကာရေဘီယံအရေးအခင်း(Caribbean crisis) (ရုရှား: Карибский кризис) ဟု အမည်တွင်သည့် ကျူးဘားဒုံးပျံအရေးအခင်းသည် ၁၉၆၂၊ အောက်တိုဘာတွင် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုနှင့် ကျူးဘားနိုင်ငံကတစ်ဖက်၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကတစ်ဖက် ၁၃ရက်ကြာ ရန်စောင်ကြသော အရေးအခင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်စစ်အေးတိုက်ပွဲ၏ အဓိကထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုများအနက် တစ်ခုဖြစ်ပြီး ယေဘုယျအားဖြင့် စစ်အေးတိုက်ပွဲသည် နျူကလီးယားပဋိပက္ခ​ခသို့ အသွင်ပြောင်းရန် နီးကပ်လာသည့်အချိန်ဟု မှတ်ယူကြသည်။^{[၃][၄][၅]} အကျင့်ပျက်ခြားစားသော နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများနှင့် ကျရှုံးနေသော ကျူဘားအစိုးရအား အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ဖြိုဖျက်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၆၂ ခုနှစ် မေလတွင် နီကီတာ ခရုရှော့သည်အမေရိကန်၏ အနာဂတ်ကျူးကျော်မှုများမှ ကာကွယ်ရန် ဆိုဗီယက်နျူဒုံးကျည်များကို ကျူးဘားတွင်ထားရှိရန်အဆိုပြုခဲ့သည်။ ဇူလိုင်လတွင် နီကီတာ ခရုရှော့နှင့် ကျူးဘားဝန်ကြီးချုပ် ဖီဒယ်လ် ကက်စထရိုတို့ ဆွေးနွေးစဉ်အတွင်း လျှို့ဝှက်သဘောတူညီချက် ရရှိခဲ့သည်။ ယင်းနောက် နွေရာသီတွင် ဒုံးပျံပစ်လွှတ်ရေးအဆောက်အအုံများ စတင်ဆောက်လုပ်ခဲ့သည်။ ထိုကာလအတွင် အမေရိကန်တွင် ၁၉၆၂ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပနေစဉ်ဖြစ်နေပြီး ဖလိုရီဒါမှ မိုင် ၉၀ အကွာက ဆိုဗီယက်ဒုံးပျံများ၏ အန္တရာယ်အား လျစ်လျူပြုသည်ဟုပြောဆိုချက်အပေါ် အိမ်ဖြူတော်မှ ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ ဒုံးပျံပြင်ဆင်မှုများကို အမေရိကန်လေတပ် သူလျှိုလေယာဉ်မှ ထင်ရှားသောဓာတ်ပုံများရိုက်ယူပြီး အတည်ပြုနိုင်ခဲ့သည်။ သမ္မတ ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီသို့ အစီရင်ခံစာရောက်လာသောအခါ ကျူးဗားမြေပေါ်တွင် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုပြုလုပ်ပြီး ဆိုဗီယက်ဒုံးပျံများကို ဖျက်ဆီးရန် မူလကအကြံပေးခဲ့သည်။ သို့သော် သေချာစဉ်းစားဆုံးဖြတ်ပြီးနောက် စစ်ကြေညာမှုကို ရှောင်လွှဲရန် လေသံပြောင်းသွားခဲ့သည်။ ကနေဒီက ကျူးဘားသို့ နောက်ထပ်ဆိုဗီယက်ဒုံးပျံများ မရောက်လာစေရန် ရေတပ်ဖြင့်ပိတ်ဆို့ထားရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။^[၆] အမေရိကန်က ကျူးဘားသို့ ရန်ပြုလိုသောလက်နက်များပို့ဆောင်ခြင်းကို ခွင့်ပြုမည်မဟုတ်၊ ရောက်ရှိနေပြီးသား လက်နက်များကိုလည်း ဆိုဗီယက်ယူနီယံသို့ ပြန်သယ်သွားရန် တောင်းဆိုကြောင်း ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

Cuban Missile Crisis
စစ်အေးတိုက်ပွဲ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း
CIA reference photograph of a Soviet medium-range ballistic missile in Red Square, Moscow
ရက်စွဲ ၁၆–၂၉ အောက်တိုဘာ ၁၉၆၂ (Naval quarantine[၂] of Cuba ended on 20 November) နေရာ ကျူးဘားနိုင်ငံ ရလဒ် Publicized removal of the Soviet Union's nuclear missiles from Cuba Non-publicized removal of American nuclear missiles from Turkey and Italy Agreement with the Soviet Union that the United States would never invade Cuba without direct provocation Creation of a nuclear hotline between the United States and the Soviet Union
စစ်ရင်ဆိုင်သည့် နိုင်ငံများ
ဆိုဗီယက်ယူနီယံ  ကျူးဘား Supported by: en:Warsaw Pact (except Romania[၁])	အမေရိကန်  အီတလီ  တူရကီ Supported by:  NATO
တပ်မှူးများနှင့် ခေါင်းဆောင်များ
နီကီတာ ခရုရှော့ en:Anastas Mikoyan en:Rodion Malinovsky en:Issa Pliyev en:Georgy Abashvili ဖီဒယ်လ် ကက်စထရို en:Raúl Castro en:Che Guevara	ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီ en:Robert McNamara en:Maxwell D. Taylor en:Curtis LeMay George W. Anderson ရောဘတ် ဖရန့်စစ် ကနေဒီ en:Amintore Fanfani en:Giulio Andreotti en:Cemal Gürsel en:İlhami Sancar
အသေအပျောက်
မရှိ	U-2 သူလျှိုလေယာဉ် ၁ စီး ပျောက်ဆုံး ၁ ဦးသေ

တင်းမာသော ညှိနှိုင်းချက်များစွာ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီးနောက် ခရုရှော့နှင့် ကနေဒီတို့ကြား သဘောတူညီမှုတစ်ခုရရှိခဲ့သည်။ ဆိုဗီယက်တို့က ကျူးဘားရှိ ရန်လိုသောလက်နက်များကို ဖြုတ်သိမ်းပြီး ဆိုဗီယက်ယူနီယံသို့ ပြန်လည်သယ်ဆောင်သွားမည်။ အပြန်အလှန်အားဖြင့် အမေရိကန်တို့က ကျူးဘားနိုင်ငံကို မကျူးကျော်ရန် လူသိရှင်ကြားကြေညာရန် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။ ဆိုဗီယက်အတွက် ရည်ရွယ်ကာ တူရကီနိုင်ငံတွင် တပ်ဆင်ထားသော အမေရိကန်တို့၏ ဂျူပီတာဒုံးပျံများအားလုံးကိုလည်း ဖြုတ်သိမ်းရန် လျှို့ဝှက်စွာဖြင့် သဘောတူခဲ့ကြသည်။ ယင်းသဘောတူညီချက်တွင် အီတလီနိုင်ငံ ပါ/မပါ ငြင်းခုံကြသည်များရှိသည်။ ဆိုဗီယက်တို့သည် ဒုံးပျံများကို ရုပ်သိမ်းခဲ့သော်လည်း ဗုံးကြဲလေယာဉ်များမှာ ကျူးဘားတွင် ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သည်။ ပိတ်ဆို့ထားသော အမေရိကန်ရေတပ်အား နိုဝင်ဘာလ ၂၀ ရက်နေ့အထိ မူလနေရာမှ ရွေ့မသွားရန် ဖိအားပေးခြင်းဖြစ်သည်။^[၆] ရန်လိုသော လက်နက်များနှင့် ဗုံးကြဲလေယာဉ်များအားလုံး ကျူးဘားနိုင်ငံမှ ရုပ်သိမ်းသွားပြီးနောက် ပိတ်ဆို့မှုသည် ၁၉၆၂ နိုဝင်ဘာလ ၂၀ ရက်တွင် ပြီးဆုံးသွားခဲ့သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ဆိုဗီယက်ယူနီယံတို့၏ ညှိနှိုင်းမှုက အင်အားကြီးနိုင်ငံ ၂ ခုကြားတွင် ရှင်းလင်းမြန်ဆန်သည့် တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်ရေးလိုင်းတစ်ခုထားရန် သဘောတူညီချက်ရရှိစေခဲ့သည်။ ရလဒ်အနေဖြင့် မော်စကို-ဝါရှင်တန်ဆက်သွယ်ရေးလိုင်းကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ နယူကလိယားလက်နက်များ ပြန်လည်စတင်မတပ်ဆင်မီအထိ ဆိုဗီယက်ယူနီယံနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့ကြား တင်းမာမှုသည် သဘောတူညီမှုများအရ လျော့နည်းသွားခဲ့သည်။