ဂျိုးဇက် ပရီးစ်လီ

ဂျိုးဇက် ပရီးစ်တ်လီ FRS (အင်္ဂလိပ်: Joseph Priestley, /ˈpriːstli/;^[၄]; ၁၇၃၃ မတ် ၂၄ – ၁၈၀၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၆) သည် အင်္ဂလိပ် ဓာတုဗေဒပညာရှင်၊ သဘာဝဒဿနပညာရှင်၊ ခွဲထွက်ရေးဝါဒီ၊ ဘာသာရေးပညာရှင်၊ သဒ္ဒါဆရာ၊ ကျောင်းဆရာ၊ လစ်ဘရယ် နိုင်ငံရေးသီအိုရီဆရာဖြစ်၍ လက်ရာပေါင်း (၁၅၀၀) ကျော် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၇၄၄ တွင် မာကျူရီအောက်ဆိုဒ်ကို သီးခြားခွဲခြားပြီးနောက် အပူပေးပြိုကွဲစေခြင်းဖြင့် အောက်ဆီဂျင်ကို တသီးတခြား ရှာဖွေတွေ့ရှိသူဟု ထင်မှတ်ခံရသူဖြစ်သည်။^[၅] သို့သော် ဆွီဒင် ဓာတုဗေဒပညာရှင် ကားလ် ဗီဟိမ်း ရှေးလာသည်လည်း ထိုတွေ့ရှိကြောင်းကို ခိုင်ခိုင်မာမာဆိုခဲ့သော်လည်း ပရီးစ်တ်လီက စော၍ ၎င်း၏တွေ့ရှိချက်များကို ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ရှေးလာက ၁၇၇၂ ၌ ပိုတက်စီယမ် နိုက်ထရိတ်၊ မာကျူရီအောက်ဆိုဒ်၊ အခြားများစွာတို့ကို အပူပေးခြင်းဖြင့် တွေ့ရှိခြင်းဖြစ်သည်။^[၆]

Joseph Priestley FRS
အဲလန် ရှာပဲလ်ဇ်၏ ပရီးစ်တ်လီ လက်ရာပုံ(1794)[၁]
မွေးဖွား	24 March [O.S. 13 March] 1733 Birstall, Yorkshire, England
ကွယ်လွန်	၆ ဖေဖော်ဝါရီ၊ ၁၈၀၄(1804-02-06) (အသက် ၇၀) Northumberland, Pennsylvania, U.S.
အလုပ်အကိုင်	ဓာတုဗေဒပညာရှင် သဘာဝဒဿနပညာရှင် ဘာသာရေးပညာရှင် သဒ္ဒါပညာရှင် ကျောင်းဆရာ
ကျော်ကြားမှုအရင်းခံ	အောက်ဆီဂျင် (O2) နှင့် အခြား ဓာတ်ငွေ့ ကိုးခု ( ကာဗွန်မိုနောက်ဆိုက် (CO), နိုက်ထရစ်အောက်ဆိုက် (NO),နိုက်ထရပ်အောက်ဆိုက် (N2O), အမိုးနီးယား (NH3), ဆာလဖာဒိုင်အောက်ဆိုက်(SO2),နိုက်ထရိုဂျင် ပါအောက်ဆိုက် (N2O4)) ကာဗွန်သံသရာ ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်း
ရရှိသည့်ဆုများ	Fellow of the Royal Society (1766)[၂] Copley Medal (1772)[၃]

၎င်းဘဝတစ်လျှောက် ပရီးစ်တ်လီ၏ သိသာထင်ရှားသော သိပ္ပံဆိုင်ရာ ဂုဏ်ဒြပ်များသည် ၎င်း၏ ကာဗွန်နိတ်ရေ ဖန်တီးခြင်း၊ လျှပ်စစ်အကြောင်း ရေးသားချက်များ၊ ဓာတ်ငွေ့အချို့ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုများအပေါ်တွင် တည်မှီခဲ့ကာ နာမည်အကျော်ဆုံးသည်^[၇] ထိုဓာတ်ငွေ့များတွေ့ရှိခြင်းဖြစ်ပြီး အောက်ဆီဂျင်ဓာတ်ငွေ့ကို "dephlogisticated air" (လောင်ကျွမ်းမီးလျှံလေ) ဟု အမည်ပေးသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ပရီးစ်တ်လီ၏ phlogiston theory ကို ခုခံကာကွယ်ရန် ခိုင်မာစွာဆုံးဖြတ်ခဲ့မှု၊ ဓာတုဗေဒ တော်လှန်ရေးဖြစ်ပေါ်လာမည့် ကိစ္စကို ငြင်းပယ်မှုများက ၎င်းအား သိပ္ပံဆိုင်ရာ လူမှုအဖွဲ့အစည်းနှင့် ကင်းကွာသွားစေခဲ့သည်။