နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်
နိုက်ထရစ်အက်ဆစ် (အင်္ဂလိပ်: Nitric acid; HNO3) သည် တိုက်စားနှုန်း အလွန်တရာမြင့်သော သတ္တုဓာတ် အက်ဆစ်တစ်မျိုးဖြစ်၍ လက်တင်ဖြင့် အကွာ ဖောတစ် (aqua fortis, ခွန်အားရှိသောရေ) ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။
 | |||
| |||
| အမည် | |||
|---|---|---|---|
| IUPAC name Nitric acid | |||
| အခြားအမည်များ Aqua fortis, Spirit of niter, Eau forte, Hydrogen nitrate, Acidum nitricum | |||
| အမှတ်အသားများ--> -->--> --> ----- templatepar ----- --> | |||
CAS Number | 7697-37-2  | ||
| 3DMet | B00068 | ||
| ChEBI | CHEBI:48107 | ||
| ChEMBL | ChEMBL1352 | ||
| ChemSpider | 919 | ||
| EC Number | 231-714-2 | ||
Gmelin Reference | 1576 | ||
| Jmol 3D model | Interactive image Interactive image | ||
| KEGG | D02313 | ||
| MeSH | Nitric+acid | ||
| PubChem | 944 | ||
| RTECS number | QU5775000 | ||
| UNII | 411VRN1TV4 | ||
| UN number | 2031 | ||
InChI
| |||
SMILES
| |||
| ဂုဏ်သတ္တိများ | |||
| HNO 3 | |||
| Molar mass | ၆၃.၀၁ g·mol−1 | ||
| ရုပ်အဆင်း | Colorless liquid[၁] | ||
| အနံ့ | Acrid, suffocating[၁] | ||
| သိပ်သည်းမှု | 1.51 g/cm3, 1.41 g/cm3 [68% w/w] | ||
| အရည်ပျော်မှတ် | −၄၂ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (−၄၄ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်; ၂၃၁ ကယ်လ်ဗင်) | ||
| ရေဆူမှတ် | ၈၃ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၁၈၁ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်; ၃၅၆ ကယ်လ်ဗင်) 68% solution boils at ၁၂၁ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၂၅၀ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်; ၃၉၄ ကယ်လ်ဗင်) | ||
ရေထဲပျော်ဝင်မှု | Miscible | ||
| log P | −0.13[၂] | ||
| ရေငွေ့ ဖိအား | 48 mmHg (20 °C)[၁] | ||
| အက်စစ် ပါဝင်မှု (pKa) | −1.4[၃] | ||
Magnetic susceptibility (χ) | −1.99×10−5 cm3/mol | ||
Refractive index (nD) | 1.397 (16.5 °C) | ||
Dipole moment | 2.17 ± 0.02 D | ||
| သာမိုဓာတုဗေဒ | |||
Std molar အင်ထရိုပီ (S | 146 J/(mol·K)[၄] | ||
Std enthalpy of formation (ΔfH | −207 kJ/mol[၄] | ||
| အန္တရာယ် | |||
| Safety data sheet | ICSC 0183 | ||
| GHS pictograms | တမ်းပလိတ်:GHS03  | ||
| GHS signal word | DANGER | ||
GHS hazard statements | H272, H300, H310, H330, H373, H411 | ||
GHS precautionary statements | P210, P220, P260, P305+351+338, P310, P370+378 | ||
| NFPA 704 |
0 0 0 | ||
| Flash point | Non-flammable | ||
| Lethal dose or concentration (LD, LC): | |||
LC50 (median concentration) | 138 ppm (rat, 30 min)[၁] | ||
| US health exposure limits (NIOSH): | |||
PEL (Permissible) | TWA 2 ppm (5 mg/m3)[၁] | ||
REL (Recommended) | TWA 2 ppm (5 mg/m3) ST 4 ppm (10 mg/m3)[၁] | ||
IDLH (Immediate danger) | 25 ppm[၁] | ||
| ဆက်စပ် ဒြပ်ပေါင်းများ | |||
Other anions | Nitrous acid | ||
Other cations | Sodium nitrate Potassium nitrate Ammonium nitrate | ||
ဆက်စပ် ဒြပ်ပေါင်းများ | Dinitrogen trioxide Dinitrogen tetroxide Dinitrogen pentoxide Nitrogen oxide Nitrogen monoxide Nitrogen dioxide | ||
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa). | |||
 verify (what is  ?) | |||
| Infobox references | |||
သန့်စင်သော အက်ဆစ်ဒြပ်ပေါင်းသည် အရောင်မဲ့သော်လည်း သက်တမ်းကြာသော နမူနာများတွင် နိုက်ထရိုဂျင် အောက်ဆိုဒ်နှင့် ရေအဖြစ်သို့ ပြိုကွဲခြင်းကြောင့် အဝါရောင်သမ်းတတ်သည်။ ဈေးကွက်တွင် ရနိုင်သော နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်တွင် ရေ၌ ၆၈% ပြင်းအားပါဝင်သည်။ ပျော်ရည်သည် HNO3 ၈၆% ထက်ပိုမိုပါဝင်သည့်အခါ "အခိုးထွက် နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်" (fuming) ဟု ရည်ညွှန်းလေ့ရှိသည်။ နိုက်ထရိုဂျင် ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် ပါဝင်မှုအပေါ်မူတည်၍ "အခိုးထွက် နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်"ကိုပင် "အနီရောင် အငွေ့ထွက် နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်" ဟု ခေါ်ကြပြီး ၈၆% အထက်ပါဝင်ကာ၊ "အဖြူရောင် အငွေ့ထွက် နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်" သည် ၉၅% အထက် ပါဝင်သည်။
နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်သည် နိုက်ထရိုအုပ်စုကို ဇီဝ(သဘာဝ) မော်လီကျူးတစ်ခုသို့ ပေါင်းစပ်လျှင်ဖြစ်ပေါ်လာသော ဓာတုဖြစ်စဉ် နိုက်ထရေးရှင်း (nitration) အတွက် အဓိက ဓာတ်စမ်းပစ္စည်းဖြစ်သည်။ အချို့သော ရရှိလာသည့် နိုက်ထရိုဒြပ်ပေါင်းများသည် လျှပ်စစ် နှင့် အပူကို လွန်စွာတုံ့ပြန်နိုင်သော ပေါက်ကွဲပစ္စည်းများဖြစ်သော်လည်း အနည်းငယ်သည် လက်နက်ခဲယမ်းနှင့် (အဆောက်အဦ) ဖြိုဖျက်ရာတွင် သုံးနိုင်လောက်သည်အထိ တည်ငြိမ်(တုံ့ပြန်မှုနည်း) သည်။ အခြားပုံစံများလည်းရှိသေးရာ မင်၊ ဆိုးဆေးတို့ကဲ့သော ရောင်ခြယ်များ၌ အသုံးပြုနိုင်သည်အထိ ခိုင်မာသည်။ နိုက်ထရစ်အက်ဆစ်ကို ပြင်းထန်သော ဓာတ်တိုးခြင်း အကူပစ္စည်းအဖြစ်လည်းများစွာ အသုံးပြုကြ၏ ။