ایسپانیولی

اٮسپانیولی، اٮسپانیایی یا اسپینیجی اتا لاتین زبون هسه. اینتا زوون ره اروپا قاره دله (ایسپانیا و آندورا) آمریکا قاره دله (میونی آمریکا و جنوبی آمریکا دله) گِنِش بونه. قدیم دله اتا خله ایسپانیایی اینتا کشور جا بوردنه این منطقه‌ئون دله و شه زبون ره اون جائون رواج هدانه. ایسپانیایی زوون چنتا چلّه و لهجه دارنه که ونه رسمی لهجه آراگونی هسه و ونه چنتا چله‌ئون جا بونه کاتالونی و باسکی جا نوم بَوردن.

اٮسپانیولی
español، castellano
  مقدار دچی‌ین (P18) ویکی دیتا دله

گنش‌کرون480000000 (ماری زوون) (۲۰۱۹)[۲]
470000000 (ماری زوون) (۲۰۱۵)[۳]
437000000 (ماری زوون) (۲۰۱۷)[۴]
436667750 (ماری زوون) (۲۰۱۲)[۵]
89500000 (زبان دوم)[۶]
70606900 (زبان دوم) (دهه 2010)[۷]
485000000 (ماری زوون) (۲۰۲۳)[۸]  مقدار دچی‌ین (P1098) ویکی دیتا دله
کشور ایسپانیا[۹]
آندورا[۱۰]
آرژانتین[۱۱]
بلیز[۱۲]
بولیوی[۱۳]
شیلی[۱۴]
کلمبیا[۱۵]
کاستاریکا[۱۶]
کوبا[۱۷]
دومینیکن[۱۸]
اکوادور[۱۹]
السالوادؤر[۲۰]
اوستوایی گینه[۲۱]
جبل طارق[۲۲]
گواتمالا[۲۳]
هندوراس[۲۴]
مکزیک[۲۵]
نیکاراگوئه[۲۶]
پاناما[۲۷]
پاراگوئه[۲۸]
پرو[۲۹]
متحده ایالات آمریکا[۳۰]
اروگوئه[۳۱]
ونزوئلا[۳۲]
آروبا
فیلیپین  مقدار دچی‌ین (P17) ویکی دیتا دله
بومی جائونایسپانیا  مقدار دچی‌ین (P2341) ویکی دیتا دله
خطلاتین خط  مقدار دچی‌ین (P282) ویکی دیتا دله
جمله‌دله‌یِ ترتیبفاعل-فعل-مفعول  مقدار دچی‌ین (P4132) ویکی دیتا دله
خانوادههندو-اروپایی زوونون ونه پارامتر ره Wikidata دله دچی‌ین
ایزو 639-1es[۳۳]  مقدار دچی‌ین (P218) ویکی دیتا دله
ایزو 639-2spa[۳۳]  مقدار دچی‌ین (P219) ویکی دیتا دله
ایزو 639-3 spa[۳۳]  مقدار دچی‌ین (P220) ویکی دیتا دله
نقشه

 این زوونِ ویکی‌پدیا
یونیكود این صفحه دله شاید یونیکد حروف دوو.

اینتا زوون اوستوایی گینه دله هم گنش بونه. وه اتا چله لاتین زوون جا هسه. وه اسپین و مکزیک و آرژانتین و شیلی ات‌خله کشور دیگه رسمی زوون هسه. اینتا زوون ۲۵۰ میلیون گنش‌کر دارنه که همه جا ویشته مکزیک، آمریکای متحده ایالات، ایسپانیا و لاتین آمریکا دله درنه. ایسپانیولی ادبیات ره بونه دتا قسمت هکردن اتا خد ایسپانیا کشور ادبیات اتا دیگه هم لاتین آمریکا ادبیات.

ایسپانیا ادبیات

میکل سروانتس

ایسپانیولی اولی کیتابی که بنویشت بیه ونه نوم "رودریجو دیات دی فیفار" بیه که اتا داستان بیه اسپین ملی قهرمون جا که وره مغوار نوم جا اشناسنه. اینتا کیتاب میلادی ره ۱۳ سده دله بنویشت بیه. ایسپانیولی ره اولی شرگو نوم قس جونتا لودی برسیو بیه که میلادی ۱۳ سده دله دینی شر گته. اون زمون فونسو دهوم که اسپین شا هم بیه عربی ادبیات ره به ایسپانیایی برگردوندن وسر خله زحمت بکشیه. میلادی ۱۴ سده دله دلوبیت دی آیالا خنده دار شرون ره بابت ایسپانیا اجتماعی اوضاع درباره بوته و اتا اوسقوف "راستین عشق" کیتاب ره بنویشته.

میلادی ۱۴ سده آخر دله و میلادی ۱۵ سده اول دله دتا نومدار شرگو ایسپانیا دله پیدا بینه که وشون نوم خوان دی مینا و مرکِزدی سانتلیانا بیه که هردتا ایتالیا ادبیات تاثیر زیر دینه. ۱۵ سده آخر دله اتا ادبی دگرگونی ایسپانیا ادبیات دله دتا شرگو به نوم‌ئون فردنالد و آزابیلا درست بیه.

آمریکا قاره ره پیدا بین باعث بیه که اسپین ادبی نهضت قوی بوو و نخوستین حماسی رد (اثر) که ونه نوم "سرکش آمادیس بیه" مازرونی ۱۰۶۰ دله بنویشت بیه و میلادی ۱۶ سده بِترین ادبی رد (اثر) بیه.میلادی ۱۵۵۴ سال دله نِخوستین داستان اسپین قهرمون ئون حماسه جا پلیو دی تورمیس دست جا بنویشت بیه.

میلادی ۱۶ سده آخرون دله تا میلادی ۱۷ سده گت‌ترین دگرگونی اسپین ادبیات دله اتفاق دکته که وره طلایی دوره نومنه. اینتا دروه گت‌ترین ادبی رد (اثِر) "دون کیشوت" بیه که وره میکل سروانتس بنویشته. اسپین ملی شرگو هم بومی دی فیجا هسه که هزاروهشتصدتا تیکه شربوته. میلادی نوزدهوم سده دله دتا ادبی نهضت اسپین دله اتفاق دکته که وشون نوم بیه: رومان بنویشت نهضت و زندگی واقعیت ئون ره بوتن.

لاتین آمریکا ادبیات

اینتا منطقه اولی ادبیات کریستوفر کولوموس بنویشته‌ئون جا پا بیته که ایسپانیولی زبون جا بنویشت بیه. بعد هم کورتیز و کاستیلتو لاتین آمریکا فتح هکردن ره درباره بنویشتنه. میلادی شونزدهوم سده دله هم ایسپانیولیون و سرخپوستون درگیری درباره اتا داستان بنویشت‌بی‌یه که ونه نوم آروکانا بی‌یه. جرسیلا زود و لافیجا اتا کتاب بنویشته که ونه نوم ایسپانیایی پییر و آمریکایی مار بی‌یه و ونه دله اینکا ایمپراتوری سقوط ره اشاره هکرده.

میلادی ۱۷ سده دله هم لاتین آمریکا ادبیات اسپین ادبیات جا سیوا بیه. اون زمون سیمون بولیوار وشون قهرمون بیه. اون دوره گت کیتاب ره آرجسدایی بنویشته که ونه نوم شوسرس هجوم به سرخپوستون بیه. اینتا منطقه گت‌ترین شرگو مترال بیه. امه دوره وشون گت بنویشت کرون ره بونه بوتن اینا بینه: هویدوبرو و بورجیز

کشورون و جمعیت

کشورکشورِ جمعیت [۳۴]ماری زوون[۳۵]دومین زوون[۳۶][۳۷]درصد ایسپانیولی‌ئون[۳۸]جمعیت کل ایسپانیولی‌زوونون
 مکزیک۱۱۲٬۳۹۶٬۲۱۱[۳۹]۱۰۳٬۵۲۷٬۸۸۵۷٬۱۱۰٬۰۳۱۹۸٫۵٪۱۱۰٬۶۳۷٬۹۱۶
 متحده ایالات آمریکا۳۰۹٬۰۵۹٬۷۲۴[۴۰]۴۴٬۴۶۸٬۵۰۱[۴۱]۶٬۲۳۱٬۴۹۹ + Students۱۶٫۳٪[۴۲]۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰[۴۳] + ۷٬۸۲۰٬۰۰۰ students[۴۴]
 ایسپانیا۴۷٬۰۲۱٬۰۳۱[۴۵]۴۱٬۸۴۸٬۷۱۷[۴۶]۴٬۵۸۱٬۰۸۸۹۸٫۸٪۴۶٬۴۵۶٬۷۷۹
 کلمبیا۴۵٬۷۸۳٬۰۰۰[۴۷]۴۵٬۳۳۸٬۹۰۵۷۷٬۸۳۱۹۹٫۲٪۴۵٬۴۱۶٬۷۳۶
 آرژانتین۴۰٬۹۰۰٬۴۹۶[۴۸]۳۹٬۶۰۸٬۰۴۰۱٬۰۴۷٬۰۵۳۹۹٫۴٪۴۰٬۶۵۵٬۰۹۳
 ونزوئلا۲۹٬۰۵۶٬۰۰۰[۴۹]۲۸٬۰۳۳٬۲۲۸۶۷۴٬۱۰۰۹۸٫۸٪۲۸٬۷۰۷٬۳۲۸
 پرو۲۹٫۷۹۷٫۶۹۴[۵۰]۲۳٬۷۶۹٬۶۲۰۲٬۰۳۵٬۱۸۳۸۶٫۶٪۲۵٬۸۰۴٬۸۰۳
 شیلی۱۷٬۲۴۸٬۴۵۰[۵۱]۱۵٬۵۱۳٬۲۵۵۱٬۶۰۰٬۰۲۴۹۹٫۳٪۱۷٬۱۲۷٬۷۱۱
 اکوادر۱۴٬۳۰۶٬۰۰۰[۵۲]۱۳٬۲۹۸٬۸۵۸۷۳۳٬۳۲۴۹۸٫۱٪۱۴٬۰۲۴٬۳۷۶
 گوآتمالا۱۴٬۳۶۱٬۶۶۶[۵۳]۹٬۲۹۱٬۹۹۷۳٬۱۱۶٬۴۸۲۸۶٫۴٪۱۲٬۴۰۸٬۴۷۹
 کوبا۱۱٬۲۳۵٬۸۶۳[۵۴]۱۱٬۲۳۵٬۸۶۳۹۹٫۴٪۱۱٬۱۶۸٬۴۴۸
 جمهوری دومینیکن۱۱٬۲۳۵٬۸۶۳[۵۴]۱۰٬۱۲۰٬۷۰۵۶۲٬۵۵۸۹۹٫۶٪۱۰٬۱۸۴٬۱۰۰
 بولیوی۱۰٬۴۲۶٬۱۵۴[۵۵]۴٬۳۵۰٬۸۳۳۴٬۸۱۳٬۷۵۶۸۷٫۹٪۹٬۱۶۴٬۵۸۹
[[Image:|22x20px|border |link=]] هندوراس۸٬۲۱۵٬۳۱۳[۵۶]۷٬۹۸۱٬۹۹۸۱۵۱٬۱۶۱۹۹٫۰٪۸٬۱۳۳٬۱۵۹
 مراکش۲۹٬۶۸۰٬۰۶۹[۵۷]۲۰٬۰۰۰[۵۸]۶٬۴۷۹٬۹۳۵۲۱٫۹٪[۵۹]۶٬۴۹۹٬۹۳۵
 السالوادؤر۶٬۱۸۳٬۰۰۲[۶۰]۶٬۱۸۳٬۰۰۲۹۹٫۷٪۶٬۱۶۴٬۴۵۱
 فرانسه۶۴٬۰۵۷٬۷۹۰۴۴۰٬۱۰۶[۶۱]۵٬۷۲۱٬۳۸۰۹٫۶٪۶٬۱۶۱٬۴۸۶
 نیکاراگوئه۵٬۸۲۲٬۰۰۰[۵۴]۵٬۰۸۸٬۴۲۸۵۵۱٬۳۲۸۹۷٫۰٪۵٬۶۴۷٬۳۴۰
 کاستاریکا۴٬۶۱۵٬۶۴۶[۶۲]۴٬۳۴۵٬۱۳۰۸۷٬۱۲۶۹۹٫۲٪۴٬۴۳۲٬۲۵۶
 پاراگوئه۶٬۴۶۰٬۰۰۰[۵۴]۳۶۹٬۰۰۰۴٬۰۴۳٬۵۵۵۶۹٫۵٪۴٬۴۸۹٬۷۰۰
 پورتوریکو۳٬۹۹۸٬۰۰۰[۵۴]۳٬۸۰۲٬۰۹۸[۶۳]۱۴۷٬۳۳۴۹۸٫۸٪۳٬۹۵۰٬۰۲۴
 بریتانیا۶۰٬۹۴۳٬۹۱۲۱۰۷٬۶۵۴[۶۴]۳٬۸۱۴٬۸۴۶۶٫۴٪۳٬۹۲۲٬۵۰۰
 اروگوئه۳٬۳۷۲٬۰۰۰[۵۴]۳٬۲۵۷٬۳۵۲۷۷٬۳۰۳۹۸٫۹۳٬۳۳۴٬۹۰۸
 پاناما۳٬۵۰۸٬۰۰۰[۵۴]۲٬۶۲۲٬۷۲۰۴۷۶٬۴۱۹۹۳٫۱٪۳٬۱۷۹٬۳۶۵
 فیلیپین۹۶٬۰۶۱٬۶۸۳۲٬۶۶۰[۶۵]۳٬۰۱۴٬۱۱۵۳٫۱٪۳٬۰۱۶٬۷۷۳[۶۶]
 آلمان۸۲٬۳۶۹٬۵۴۸۱۴۰٬۰۰۰[۶۷]۲٬۵۶۶٬۹۷۲۳٫۲٪۲٬۷۰۶٬۹۷۲
 ایتالیا۵۸٬۱۴۵٬۳۲۱۸۹٬۹۰۵[۶۸]۱٬۹۶۸٬۳۲۰۳٫۵٪۲٬۰۵۸٬۲۲۵
 گینه استوایی۱٬۱۵۳٬۹۱۵[۶۹]n.a.۱٬۰۴۴٬۲۹۳۹۰٫۵٪[۷۰]۱٬۰۴۴٬۲۹۳
 کانادا۳۳٬۲۱۲٬۶۹۶۹۰۹٬۰۰۰[۷۱]۹۲٬۸۵۳۳٪۱٬۰۰۱٬۸۵۳
 پرتغال۱۰٬۶۷۶٬۹۱۰۹٬۷۴۴۷۲۷٬۲۸۲۶٫۹٪۷۳۷٬۰۲۶
 هلند۱۶٬۶۴۵٬۳۱۳۱۹٬۹۷۸[۷۲]۶۶۲٬۱۱۶۴٫۱٪۶۸۲٬۰۹۴
 بلژیک۱۰٬۴۰۳٬۹۵۱۸۵٬۹۹۰[۷۳]۵۱۵٬۹۳۹۵٫۸٪۶۰۱٬۹۲۹
 رومانی۲۲٬۲۴۶٬۸۶۲۵۴۴٬۵۳۱۲٫۴٪۵۴۴٬۵۳۱
 سوئد۹٬۰۴۵٬۳۸۹۱۰۱٬۴۷۲[۷۴]۴۴۲٬۶۰۱۶٪۵۴۴٬۰۷۳
 استرالیا۲۱٬۰۰۷٬۳۱۰۱۰۶٬۵۱۷[۷۵]۳۷۴٬۵۷۱[۷۶]۲٫۳٪۴۸۱٬۰۸۸[۷۷]
 برزیل۱۸۵٫۷۱۲٫۷۱۳۴۴۵٬۰۰۵[۷۸]۵ million students[۷۹]unknown
 لهستون۳۸٬۵۰۰٬۶۹۶۳۱۶٬۱۰۴۰٫۸٪۳۱۶٬۱۰۴
 اوتریش۸٬۲۰۵٬۵۳۳۲۶۷٬۱۷۷۳٫۳٪۲۶۷٬۱۷۷
 ساحل عاج۲۰٬۱۷۹٬۶۰۲۲۳۵٬۸۰۶[۸۰]۱٫۲٪۲۳۵٬۸۰۶
 الجزایر۳۳٬۷۶۹٬۶۶۹۲۲۳٬۰۰۰[۸۱]۰٫۷٪۲۲۳٬۳۷۹
 دانمارک۵٬۴۸۴٬۷۲۳۲۱۹٬۰۰۳۴٪۲۱۹٬۰۰۳
 اسرائیل۷٬۱۱۲٬۳۵۹۱۳۰٬۰۰۰[۸۲]۴۵٬۲۳۱۲٫۵٪۱۷۵٬۲۳۱[۸۳]
 سوئیس۷٬۵۸۱٬۵۲۰۱۲۳٬۰۰۰[۸۴]۱۴٬۴۲۰۱٫۷٪[۸۵]۱۳۷٬۴۲۰
 جاپون۱۲۷٬۲۸۸٬۴۱۹۷۶٬۵۶۵[۸۶]۶۰٬۰۰۰۰٫۱٪۱۳۶٬۵۶۵
 بلغارستون۷٬۲۶۲٬۶۷۵۱۳۳٬۹۱۰۱٫۸٪۱۳۳٬۹۱۰
 بلیز۳۰۱٬۲۷۰۱۰۶٬۷۹۵[۸۷]۲۱٬۸۴۸۴۲٫۷٪۱۲۸٬۶۴۳[۸۷]
 آنتیل هلند۲۲۳٬۶۵۲۱۰٬۶۹۹۱۱۴٬۸۳۵۵۶٫۱٪۱۲۵٬۵۳۴
 ایرلند جمهوری۴٬۱۵۶٬۱۱۹۱۲۳٬۵۹۱۳٪۱۲۳٬۵۹۱
 سنگال۱۲٬۸۵۳٬۲۵۹۱۰۱٬۴۵۵۰٫۸٪۱۰۱٬۴۵۵
 یونان۱۰٬۷۲۲٬۸۱۶۸۶٬۷۴۲۰٫۸٪۸۶٬۷۴۲
 فنلاند۵٬۲۴۴٬۷۴۹۸۵٬۵۸۶۱٫۶٪۸۵٬۵۸۶
 مجارستون۹٬۹۳۰٬۹۱۵۸۵٬۰۳۴۰٫۹٪۸۵٬۰۳۴
 آروبا۱۰۰٬۰۱۸۶٬۸۰۰۶۸٬۶۰۲۷۵٫۳٪۷۵٬۴۰۲
 کرواسی۴٬۴۹۱٬۵۴۳۷۳٬۶۵۶۱٫۶٪۷۳٬۶۵۶
 آندورا۸۴٬۴۸۴۲۹٬۹۰۷[۸۸]۲۵٬۳۵۶۶۸٫۷٪[۸۹]۵۸٬۰۴۰
 اسلواکی۵٬۴۵۵٬۴۰۷۴۳٬۱۶۴۰٫۸٪۴۳٬۱۶۴
 نروژ۴٬۶۴۴٬۴۵۷۱۲٬۵۷۳۲۳٬۶۷۷۰٫۸٪۳۶٬۲۵۰
 روسیه۱۴۰٬۷۰۲٬۰۹۴۳٬۳۲۰۲۰٬۰۰۰[۹۰]۰٫۰۱٪۲۳٬۳۲۰
 نیوزلند۴٬۱۷۳٬۴۶۰۲۱٬۶۴۵[۹۱]۰٫۵٪۲۱٬۶۴۵
 گوآم۱۵۴٬۸۰۵۱۹٬۰۹۲۱۲٫۳٪۱۹٬۰۹۲
جزایر ویرجین ایالات متحده۱۰۸٬۶۱۲۱۶٬۷۸۸۱۵٫۵٪۱۶٬۷۸۸
 چین۱٬۳۴۵٬۷۵۱٬۰۰۰۲٬۲۹۲[۹۲]۱۲٬۸۳۵۰٫۰۰۱۱۲۴٪۱۵٬۱۲۷
 لیتوانی۳٬۵۶۵٬۲۰۵۱۳٬۹۴۳۰٫۴٪۱۳٬۹۴۳
 جبل طارق۲۷٬۹۶۷۱۳٬۸۵۷۴۹٫۵٪۱۳٬۸۵۷
 قبرس۷۹۲٬۶۰۴۱٫۴٪۱۱٬۰۴۴
 تورکیه۷۱٬۸۹۲٬۸۰۷۳۸۰۸٬۰۰۰[۹۳]۰٫۰۱٪۸٬۳۸۰
 جامائیکا۲٬۸۰۴٬۳۲۲۸٬۰۰۰۰٫۳٪۸٬۰۰۰
 لوکزامبورگ۴۸۶٬۰۰۶۳٬۰۰۰۴٬۳۴۴۱٫۵٪۷٬۳۴۴
 مالت۴۰۳٬۵۳۲۶٬۴۵۸۱٫۶٪۶٬۴۵۸
 ترینیداد و توباگو۱٬۰۴۷٬۳۶۶۴٬۱۰۰۰٫۴٪۴٬۱۰۰

 جمهوری دموکراتیک صحرای غربی

۵۱۳٬۰۰۰[۳۴]n.a.[۹۴]n.a.n.a.n.a.
اروپایِ اتحادیه مهاجرون.۱٬۳۹۹٬۵۳۱[۹۵]۱٬۳۹۹٬۵۳۱
خارجی دانشجوهایی که این زوون ره یاد گیرنه۲٬۸۹۵٬۵۶۲[۹۶]۲٬۸۹۵٬۵۶۲
تموم ایسپانیولی‌ئونی که ایسپانیایی کشورون دله درنه:۴۲۷٬۴۴۰٬۰۵۳[۹۷]۳۲٬۹۲۸٬۵۹۹ ۴۶۰٬۳۶۸٬۶۵۲ [۹۸]
همه اسپانیایی دان‌ها بعنوان زبان اول یا سایر:۸۹٬۹۸۳٬۳۹۹ ۵۱۷٬۴۲۳٬۴۵۲ [۹۹]

مثالون

لاتینایسپانیولیگالیسیپرتغالیآستوریآراگونیکاتالونیایتالیاییفرانسویرومانیاییمازرونی
nosnosotrosnósnós (outros)¹nós, nosotrosnusatrosnosaltres
(archaically also nós)
noi (altri)²nous (autres)³noiاِما
frater germanum (lit. "true brother")hermanoirmánirmãohermanuchirmángermà
(archaically also frare)۵
fratellofrèrefrateبرار
dies Martis (Classical)

feria tertia (Ecclesiastical)

martesmartesterça-feiramartesmartes,"martz"dimartsmartedìmardimarţiسه شنبه
cantiō (nem, acc.), canticumcancióncanción/cançom۴cançãocanción (in asturian canciu)cantacançócanzonechansoncântecآهنگ
magis or plusmás
(archaically also plus)
máismais
(archaically also chus/plus)
másmás,"més"més
(archaically also pus)
piùplusmai/plusویشته
manum sinistram (acc.)mano izquierda
(also mano siniestra)
man esquerdamão esquerda
(archaically also sẽestra)
mano esquierda (in asturian manzorga)man cuchamà esquerramano sinistramain gauchemâna stângăچپ دس
nihil or nullam rem natam (acc.)
(lit. "no thing born")
nadanada/rennada
(neca and nula rés in some expressions; archaically also rem)
nada (in asturian un res is the same of nada)cosaresniente/nullarien/nulnimic/nulهچّی

منابع