Grote Depresschoon

De Grote Depresschoon oder Weltweerdschopskrise was ene Finanzkrise to’n Enne van den 1920er Jaren un den 1930er Jaren begunn med den Börsencrash in New York in’n Oktober 1929. De wichtigsten Kennteken för de Krise weren een starken Daalgang in de Industrieproduktschoon, den Welthannel, den Geldströmen weltwied, ene starke Deflatschoon, ene Inflatschoon van den Schullen, Bankenkrisen, vele Unnernemen, de nich länger in’n Stane weren to talen un Arbeidslosigkeed in Massen. De Grote Depresschoon het de Weerdschopskraft weltwied düchtig daalgaan maket. De Krise duur in den verscheden Länner underscheedlik lange un as de Twede Weltkrieg begunnen hadde, weren noch nich alle Staten över de Krise henweg.

Dat natschonaalsotschaliste Düütschland hadde de Grote Depresschoon 1936 to’n groten Deel överwunnen un was een mang den eersten Länner dat wedder Vullarbeed hadde, also de Arbeedslosigkeed överwunnen hadde. För den goden Verloop un dat Wassen het man Maatregel Arbeid trantohalen sorgt as ook slechte Arbeedsümstänne un een legen Loon för de Arbeders.

In den USA maken Präsident Franklin D. Roosevelt sien Weerdschops- un Sotschaalreformen in den New Deal de Lüde hopen. Annerster as in veler europääschen Länner överstund de Demokratie in den Vereenigten Staten de Kriese. De lege Tostand van de Weerdschop konn de USA överwinnen, man eerst 1941 gav et wedder för alle Lüde Arbeed, denn de grote Rüstindustrie het nu vele Arbeders bruukt, as de USA in den Tweden Weltkrieg ringaan was. Nadem dat Nazi-Düütschland överwunnen was, het de USA med den Marshall-Plaan afwend dat de Weerdschop in den europääschen un asiaatschen Staten heel tohoopbrekt.

De modernen Weerdschopswetenschop verklöört de Upkumst un den Verloop van de Grote Depresschoon med den Analysen Keynesianismus un Monetarismus. To düssen Analysen kemen ook noch niege Analysen too.