Lijst van verschillen tussen het Nederlands in België, Nederland en Suriname

Verschillende woorden

Vlaams (Belgisch-Nederlands) vs. Nederlands-Nederlands^[1][2]

Belgisch-Nederlands	Nederlands-Nederlands
aan prijs snelheid personen (aan de deur zetten)	aan voor, tegen tien euro met hoge snelheid reed hij over de weg ontslaan, de deur wijzen
aanklagen (toestanden ~)	aan de kaak stellen, veroordelen, afkeuren
aflezen	oplezen (Tijdens de presentatie las hij van zijn blaadje op)
uitprinten/afprinten/afdrukken	printen/afdrukken
afstappen (van Openbaar Vervoer)	uitstappen (uit OV)
aftrekker, opendoender	fles(sen)opener
ajuin	ui
al bij al	al met al
algemene anesthesie	algehele anesthesie
akkoord zijn met	akkoord gaan met
als in verleden tijd inleiding van een indirecte vraag	toen (toen ik vertrok) of (hij vraagt of ik morgen kom)
ambetant (uit het Frans - embêtant)	vervelend, lastig
appelsien	sinaasappel
autostop/liften	liften
autostrade/snelweg	autosnelweg
avant-première	voorpremière
baskuul (uit het Frans)	weegschaal
baxter/bakster (in Nederland bedoelt men hiermee doorgaans de zgn. baxterverpakkingen: medicijnen verpakt in afgepaste porties per innamemoment)	infuus
beginnen	altijd gevolgd door met (of te) (de muziek speelt, we kunnen beginnen met dansen)
bekomen/verkrijgen/bemachtigen	verkrijgen
belangenvermenging	belangenverstrengeling
belastingscontroleur (met s)	belastingcontroleur (zonder s)
berline	sedan
beroep doen op	een beroep doen op
bestemmeling	geadresseerde, persoon voor wie iets bestemd is
betalend parkeren (gallicisme)	betaald parkeren
bluts/deuk	buts/deuk
boks (gewestelijk)	dreun (slag op gezicht)
bivak	kamp
boksijzer	boksbeugel
bollen	rollen, (auto)rijden
borstel	bezem
bouwwerf/bouwplaats	bouwterrein/bouwplaats
break	stationwagen
Bretoen(s)	Bretons(s)
buitenwipper	uitsmijter/portier
camion (uit het Frans)	vrachtwagen
confituur (naar het Franse confiture)	jam
verlof	vakantie
betwijfelen	betwisten
curieus (ontstaan door verwarring met de valse vrienden curieux (Frans) en/of curious (Engels)) (in de betekenis van merkwaardig ook in het Nederlands-Nederlands gebruikt)	nieuwsgierig
dampkap	afzuigkap
denkpiste (piste uit het Frans)	gedachtegang, gedachte, idee
doorgaan (plaatsvinden, maar met deze nuance dat iets pas kan doorgaan als er sprake is geweest van afgelasting anders vindt iets plaats)	plaatsvinden
droogkuis	stomerij
droogzwierder	centrifuge
drukkingsgroep (organisatie)	actiegroep, pressiegroep, lobby
duimspijker	punaise
durven	altijd gevolgd door te (hij durft dat niet te vragen)
eender wat, eender wie	om het even wat, om het even wie
elektriek	elektriciteit
ereloon	honorarium
excuseert (u mij)! (als verontschuldiging)	excuseer mij! (naar het Franse Excusez-moi)/neem me niet kwalijk!
facteur	postbode
fier (ergens fier op zijn)	trots (ergens trots op zijn)
fol(l)ieke (uit het Frans - folie)	lolletje, gekkigheidje
forfait geven (sporttaal)	afzeggen, verstek laten gaan, zich terugtrekken
frigo (uit het Frans)/ijskast	koelkast
fruitsap	vruchtensap, sinaasappelsap
fusioneren (naar het Frans)	fuseren
gaan	lopen
gans	(ge)heel
gazet	krant
gedaan Het feest is gedaan om vijf uur. Mijn school is om half vier gedaan.	voorbij, uit (school) Het feest is voorbij om vijf uur. Mijn school is om half vier uit.
gegeerd	gewenst, gewild, of gezocht
gelijkaardig	gelijksoortig
geluidsmuur	geluidsbarrière
geraken Maandag kan ik niet op school geraken door het slechte weer. Hij geraakte bewusteloos door de klap. Zij geraakt nooit verkozen als voorzitter!	komen, raken, worden Maandag kan ik niet naar school komen door het slechte weer. Hij raakte bewusteloos door de klap. Zij wordt nooit verkozen als voorzitter!
eindgeneriek, begingeneriek	aftiteling, begintitels
gedaan hebben	klaar zijn
gij, ge (spreektaal, wordt ook in Zuid-Nederland gebruikt)	jij, je
ginds/ginder (archaïsch)	daar
"goesting" (Frans: goûter, Spaans: gusta)	zin, lust
graag zien	houden van
heel de tijd	de hele tijd
hospitalisatie (in Nederland alleen bij de krijgsmacht)	ziekenhuisopname
immobiliën (uit het Duits), hoewel dit ook in Nederland voorkomt	onroerende goederen, vastgoed
in openlucht	in de openlucht
in vraag stellen	in twijfel trekken
in vogelvlucht	hemelsbreed
Indië (in het Nederlands-Nederlands verwijst dit meestal naar Nederlands-Indië)	India
Indisch (m.b.t. het land Indië; is in het Nederlands-Nederlands doorgaans synoniem met Indonesisch)	Indiaas
Indische (inwoonster van Indië)	Indiase (Inwoner van India)
inkom	ingang, voordeur, entree
inwijkeling	immigrant
jobstudent	werkstudent
kaap	mijlpaal, grens
kader (fiets)	frame
kader (schilderij)	lijst
kaderen (in)	passen in/bij, aansluiten bij, deel uitmaken van
kinesitherapie en kinesitherapeut(e)	fysiotherapie en fysiotherapeut(e)
klacht neerleggen	een klacht indienen
klavier (van computer, telefoon)	toetsenbord
kledij (normaal gebruik)	kleding
kliniek (algemeen ziekenhuis)	ziekenhuis
komaan	kom op
kot	studentenkamer
kozijn (uit het Oudfrans cosin)	neef (zoon van tante of oom)
(op)kuisen (schoonmaken)	schoonmaken (kuisen betekent: aanstootgevende delen verwijderen)
langs hier	hierlangs, via deze weg
lidgeld	lidmaatschapsbijdrage, contributie
look	knoflook
(hard)lopen	hardlopen, rennen, hollen (lopen is in Belgisch-Nederlands stappen)
lopende opdracht	periodieke overboeking
luidop	hardop (Zuid-Nederlandse dialecten: luidop)
luik (onderdeel, hoofdstuk)	(onder)deel, hoofdstuk, aspect
lusterklem, suikertje	kroonsteentje
manneke(n)s!	jongens!
mazout	stookolie
met twee (met + telwoord)	met z'n tweeën
microgolf(oven)	magnetron
militant (zelfstandig naamwoord)	actievoerder, activist
mobilhome	kampeerauto, camper
monovolume	MPV
naar voor, naar achter (naar + voorzetsel)	naar voren, naar achteren
natuurlijke (zonder verdere smaakstoffen, bijvoorbeeld "mosselen natuur" op een menukaart) (gallicisme)	naturelle
nauw aan het hart liggen	na aan het hart liggen
nefast (naar het Frans néfaste)	funest
nonkel	oom
nazicht	controle, onderhoud
objectief (als zelfstandig naamwoord) (ontstaan door verwarring met de valse vrienden objectif (Frans) en/of objective (Engels))	doel, streven, oogmerk
omloop (in sporttaal)	circuit, parcours, criterium
onder de arm nemen (een advocaat ~)	in de arm nemen
onrechtstreeks	indirect/niet rechtstreeks
onthaal	receptie
oorverwarmer	oorwarmer
op vraag van	op verzoek van
opendeurdag	open dag
parlementair (zelfstandig naamwoord)	parlementslid, parlementariër
pan	koekenpan
parlofoon	deurtelefoon
patat	aardappel
pechstrook	in Nederland is vluchtstrook gebruikelijk
performant	goed presterend
piloot (formule 1 of rally)	(auto)coureur
plaaster	gips, pleister
plan (kaartje)	plattegrond, schema, kaart
plezant	plezierig
plooien	vouwen
poep	achterwerk
politieker	politicus
(kook)pot	pan
proberen	altijd gevolgd door te (hij zal dat proberen te doen)
princiepsakkoord	principeakkoord
quasi (als losstaand woord), zo goed als	bijna (quasi- wordt wél gebruikt in samenstellingen, met betekenis 'als het ware', 'ogenschijnlijk'), zo goed als
recycleren	hergebruiken, recyclen
recht staan	(rechtop) staan
rijvak	rijstrook
samenhorigheidsgevoel	saamhorigheidsgevoel
schacht	eerstejaars student, feut
schoonbroer	zwager
schuren	schrobben
schrik hebben (voor)	bang of angstig zijn (voor), vrezen (voor)
seffens	straks
sergeant (uit Frans 'serre joint')	lijmtang, lijmklem lijmknecht
signalisatie	bewegwijzering, signalering
slager	varkensslager (Noord-Nederlandse slager komt overeen met Belgisch-Nederlands beenhouwer)
sneeuwman	sneeuwpop
solden	uitverkoop, opruiming, koopjes
speculoos	speculaas
stappen	wandelen (Nederlands-Nederlands stappen betekent doorgaans uitgaan)
struikelsteen	struikelblok
suikerklontje	kroonsteentje
supporteren	aanmoedigen
tas (om uit te drinken)	kop(je) of mok
technieker	technicus
't een en 't ander	een en ander
tegen (snelheid of tempo)	met (met 160 km/h scheurde hij over de weg.)
tegenkanting	verzet, weerstand, kritiek
telkens (voegwoord)	altijd gevolgd door als of wanneer (telkens als hij boos wordt)
terre (elektrotechniek)	aarde
terug, weeral (hij is weeral ziek)	alweer (hij is alweer ziek)
toe Wil je het raam toe doen?	dicht Wil je het raam dicht doen?
uitkoken	inkoken
van zodra	zodra
vandaag (in de betekenis tegenwoordig, heden ten dage)	tegenwoordig, heden ten dage
vanop	vanaf, van, op (hij sprak vanaf zijn bed) (hij volgde het op (een) afstand)
verdeler (iemand die distribueert)	distributeur, dealer
verderzetten (doorgaan met iets)	voortzetten (het beleid wordt voortgezet)
verdikken (van personen)	aankomen (hij is flink aangekomen)
verkeerswisselaar (afgeleid van échangeur)	(verkeers)knooppunt
vermaken (van zaken)	herstellen
vijs, vijzen (ook als werkwoord)	schroef, schroeven
vluchtmisdrijf	doorrijden na een ongeval
wagen/auto	auto (Zuid-Nederlands: wagen)
watergladheid	aquaplaning
waterteller	watermeter
wegenwerken	wegwerkzaamheden
(bouw)werf (waar gebouwd wordt)	bouwplaats
wijsheidstand	verstandskies
winteruur	wintertijd
witloof	witlof
woonst/woning	woonplaats/woning
zeker en vast	vast en zeker
zichtrekening	betaalrekening
zoekertje	advertentie
zomeruur	zomertijd
zoo/dierenpark	dierentuin
zuiders	zuidelijk

Nederlands-Nederlandse woorden

Nederlands-Nederlands	Algemeen Nederlands (AN)
A
aanbetaling	voorschot
in de aanbieding	met prijsverlaging of koopjes
ajuus, aju, jusies	tot ziens
akkefietje	onenigheid(je) (in België: kleinigheid(je))
algemeniteit	algemeenheid aan
B
bajes	gevangenis
bakkie doen	kopje koffie drinken
boeie(nd)! (kan me niet boeien)	nou en!
boeit niet	is onbelangrijk, maakt niet uit
bras	ongekookte gepelde rijst
broodje aap	stadslegende
C
chippen (elektronisch afrekenen)	elektronisch betalen
D
daaro	daar
dreutelen	treuzelen
druk zijn (het druk hebben)	het druk hebben (druk zijn betekent in België druk doen)
E
effectueren	uitvoeren
emplacementje	bouwwerk/bouwterrein
etage	verdieping
F
fait accompli	voldongen feit
G
goochem	slim
gozer/kerel	vent/gast
H
habbekrats	kleinigheidje, laag bedrag
hartstikke	ontzettend
hiero	hier zo
houdoe (Brabants dialect)	daag
I
ignorant	onwetend
J
jatten	stelen
jottum	jeuj!
jus d'orange	sinaasappelsap
jofel	tof
K
kassiewijle	dood
koude kant	aangetrouwde familie
klimo	airco
L
laters	tot ziens
lullen	babbelen
M
mazzel	geluk, het ga je goed
mesjogge/mal (gestoord)	gek/zot (gestoord)
N
nokken	ophouden
nozem	rare gast
O
occasion	tweedehands
ontbijtkoek	peperkoek
opleuken/opsmukken	opvrolijken (in sommige sociolecten ook: decoreren, versieren, aankleden)
P
pakkie-an (Indonesisch: 'bagian' - zaak)	zaak
pakje peuken	pakje sigaretten
patat	friet
pinapparaat/pinautomaat	geldautomaat/betaalautomaat
pinpas	bankkaart
pisang	banaan, bananenboom
onder de plak zitten	onder de pantoffel zitten/staan
R
rechercheren	onderzoeken
rez-de-chaussée[bron?]	gelijksvloers
rus	rechercheur
retourneren	terugzenden
S
shag (spreek uit: sjek)	tabak
sjekkie	van losse tabak handgerolde sigaret
sjofel	armoedig
slijterij	kleinhandel/drankenhandel
smeris	politieagent
spa blauw (natuurlijk mineraalwater)	platwater (natuurlijk mineraalwater)
spa rood (sprankelend mineraalwater)	spuitwater (sprankelend mineraalwater)
s.v.p./alstu	a.u.b/astu
T
tabee	gegroet!/vaarwel!
toko	winkel met Indonesische artikelen
U
uk	kindje
V
veralgemeniseren	veralgemenen
voorpremière	avant-première
vutter	iemand met vervroegd pensioen
Z
zoab	fluisterasfalt
zure bom	augurk in azijn
zwijnen/boffen	geluk hebben
hij zwijnt erdoorheen	hij komt ermee weg

Noord-Nederlandse woorden, weinig bekend in Vlaanderen

Veel Noord-Nederlandse woorden die relatief onbekend zijn in Vlaanderen zijn afkomstig uit het Amsterdamse dialect, met zijn Bargoense en Jiddische invloeden.

Vlaamse woorden, weinig bekend in Nederland en Suriname

Woorden met een verschillende betekenis

Surinaamse woorden, weinig bekend in Nederland en Vlaanderen

Bij het alfabetiseren van achternamen worden in Vlaanderen en Nederland verschillende ordeningen gehanteerd:

• In Vlaanderen worden voorvoegsels als de, van, ter, van de, als vaste onderdelen van de naam gezien, zoals onveranderlijk vastgelegd in de burgerlijke stand. Namen met zulke voorvoegsels worden onder de letter van het voorvoegsel geïndexeerd. Meestal worden deze voorvoegsels ook met een hoofdletter geschreven (zoals in Paul De Groote en Paul Vanden Boeynants), behalve voor leden van de (tegenwoordige of middeleeuwse) adel (Karel van Vlaanderen, Walter-Jean Ganshof van der Meersch).
• In Nederland worden de voorvoegsels achter de voornaam gezet en klein gespeld. Er wordt dan op het kernwoord geïndexeerd, behalve natuurlijk als het voorvoegsel aan de naam vastzit.

Medeklinkers

In het Nederlands-Nederlands neigt men ernaar stemhebbende medeklinkers stemloos uit te spreken.

• z wordt s (voornamelijk in het Amsterdams, bijvoorbeeld "gesellig")
  • soms zou de s als z uitgesproken moeten worden; zo wordt "doseren" soms ten onrechte als "doceren" uitgesproken; en "asiel" als "acyl"
  • ook vindt er hypercorrectie plaats, bijvoorbeeld "zuiker", "prozent"
• v wordt f (effe in plaats van even)

Typisch is de g die in Vlaanderen en het zuiden van Nederland veel zachter uitgesproken wordt en naar een stemhebbende h neigt, zachte g genoemd.

De beginmedeklinker h wordt vaak niet uitgesproken (elpen), ook niet in samenstellingen (ziekenuis).

In frequente eenlettergrepige woorden als 'dat', 'met', 'wat' en 'niet' wordt de slot-t in Belgisch-Nederlands vaak niet uitgesproken.

De -r- kan met de tongpunt ("op z'n Spaans") of met de huig ("op z'n Frans") worden uitgesproken. In Brabant en Limburg zweemt de articulatie van de -r- naar -ch-.

Het woordje jet (straalmotor of straalvliegtuig) wordt in Nederland uitgesproken met de j van Jan, in Vlaanderen meestal met de Franse j van Jean.

De voornamen Jos, Jerom, Jim en Jennifer worden in Vlaanderen uitgesproken met de Franse j van Jean.

In Nederland wordt de uitgang -tie in woorden als politie en justitie meestal als -tsie uitgesproken (polietsie, justietsie), in Vlaanderen vaker als -sie (poliesie, justiesie).

Klinkers

In het Nederlands-Nederlands (met name in het Haags en Rotterdams) worden sommige klinkers omgevormd tot tweeklanken:

• ee wordt ij
• oo wordt ow
• eu wordt uw
• ou wordt aw

In het Belgisch-Nederlands gebeurt (in bepaalde streken) het omgekeerde; tweeklanken worden afgeplat:

• ui wordt uh [œ:]^?
• ou/au wordt [ʌ:]^?
• ij klinkt zoals de ai in "polonaise", in het westen als de "i" in "kip", of als de "ie" in "biet"

In Nederland wordt de -e- in woorden als het en er, evenals in de voorvoegsels ver-, ten- en ter-, vaak uitgesproken zoals de "e" in "gek" terwijl men in België een doffe e (sjwa) gebruikt.

De -a- in woorden van Engelse herkomst, zoals "flat", "handicap" en "tram", wordt in het Nederlandse Nederlands zoals de -e- in "gek" uitgesproken, in het Belgisch-Nederlands zoals de -a- in "bak".

De heldere, halflange klinker in een open lettergreep wordt in België dikwijls verdoft: "favvoriet", "fedderaal", "pollitiek".

Lettergrepen

In de uitspraak van het Nederlands in Nederland zijn bij sommige woorden dikwijls duidelijk de aparte lettergrepen te horen, zoals in "waar-om" of "Ca-iro". In Belgisch-Nederlands wordt dit altijd zonder onderbreking uitgesproken.

Klemtoon

Onder invloed van het Frans worden sommige woorden in het Belgisch-Nederlands achteraan beklemtoond: "festi'val", "zes'tien", "vieren'dertig".

Als restant van voor de euro zegt men in Vlaanderen: de frank is gevallen. In Nederland: het kwartje is gevallen. Ook in Duitsland bestaat een overeenkomstige uitdrukking: der Groschen ist gefallen.

• Miet Ooms, Buurtaal - Praktische gids voor het Nederlands in België en Nederland., 2020, Sterck & De Vreese.

• Politieke terminologie in België