Méhigo bizaad

Méhigo bizaad, bitsįʼ yishtłizhii bizaad Nahuatl wolyéígíí éí bílaʼashdlaʼí yeeyáʼdaałtʼiʼ Naakaii Bikéyahdi. Díí saad éí Uto-Aztecan languagejí atah yiisdzo, áádóó ałtsá naanásdzoʼígíí éí Southern Uto-Aztecanjí atah yiisdzo. Áádóó éí ałtsá naanásdzo, díí éí Nahuan wolyéji atah yiisdzo. Áádóó éí biyaadi éí Core Nahua wolyéego ałtsá naanásdzo, áádóó iindaʼ Nahuatl aadi yiisdzo. Díí saad Nahuatl wolyéígíí éí Méhigo bizaad ałdóʼ déíłnį́ʼgo daʼyoozhí (Méhigo bizaad kʼehjígo éí Nāhuatlahtōlli, Mēxihcatlahtōlli wolyé).

601 biyihah yę́ędą́ą́ʼ doo kwiishdę́ę́ʼ bitsįʼ yishtłizhii Nahuatljí yeeyáʼdaałtíʼ, Naakaii bikéyahdi^[1]. Naaná díí saad ałdóʼ Naakáí dinéʼiʼ Aztecs daalyéʼígíí ałdóʼ Nahuatl yeeyáʼdaałtíʼ nitʼę́ę́h, tʼáá doo Naakáí łibáʼiʼ nidaʼhanééh yę́ędą́ą́ʼ. Áádóó Naakaii łibáʼiʼ nidaʼhaznááh doo kwiishdę́ę́ʼ saad bikʼéʼalchíʼgo baʼnidiildéí doo éí ákwiigo shį́į́h naaltsoos hadaʼhiinéízdéí Nahuatljiʼ daʼbikʼéʼashchį́ʼgo. Naaltsoos bikáaʼgi saad nizhǫ́nigo áádóó saad nidashchʼą́ą́ʼgo daʼbikáágo adaalyá, naaná naaltsoos beeʼeeʼhózinígíí ałdóʼ Nahuatljí bikáá adaalyá nitʼę́ę́h. Díí ákwii tʼéigo naaltsoos haʼdaʼhiinéízdéí, 1503–1700ji yihah yę́ędą́ą́ʼ (Díí ákwii tʼéigo aalyá nitʼę́ę́h Naakaii bikéyahdi ^[2]). Díí naaltsoos bikáaʼgi saad adaalyáʼígíí éí Classical Nahuatl wolyéego beeʼwoozhí. Classical Nahuatl éí bílaʼashdlaʼí kin Tenochtitlan hoolyéʼígííʼ yeeyáʼdaałtíʼ nitʼę́ę́hígíí oolyé. Saad Nahuatl éí tʼáá yéigo naaskáá ^[3].

Diishjį́ʼgo bílaʼashdlʼiʼ Nahuatl yeeyáʼdaałtíʼígíí tʼáá hahshį́į́h niłtsoʼgo ałą́ą́h átʼéego yeeyáʼdaałtí^[4]. Ayiisíʼígíí éí tʼaa nahdiʼ bílaʼashdlaʼí daʼbighanígíí Nahuatljiʼ yaʼdaałtí. Naaná saad Nahuatl wolyéígíí ałdóʼ tʼáá hahshį́į́h niłtsoʼgo Naakaii łibáʼiʼ bizaad bitahgo atʼéí (Nahuatl dóó Spanish éí doo tʼaałá saad átʼée da. Saad Spanish wolyéígíí éí tó wónaanídę́ę́ʼ saad átʼé; bilagáana bizaad naʼhalingo. Naaná saad Nahuatl éí bitsįʼ yishtłizhii bizaad átʼé).

Diishjį́go éí bílaʼashdlaʼí doołá Classical Nahuatljí yeeyáłtíʼiʼdaʼ. Łaʼ bílaʼashdlaʼí Méhigo tééh goná daʼbighanígíí ałdóʼ bizaad asdą́ą́ Classical Nahuatl biłałheełtʼéʼ nidí aadjiʼígíí łahgo átʼé^[5]. Naaná diishjį́ʼgo éí Naakaii Bikéyah biBeehazʼą́ąnii: Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas (bilagáana bizaadjí éí General Law on the Linguistic Rights of Indigenous Peoples) wolyéego beeʼooʼnish. Díí beehazʼą́ąnii éí 2003 biyihah yę́ędą́ą́ʼ beeʼdaʼdeizhnish, díí saad Nahuatl éí national language nilį́į́hgo baʼnitsáʼ hakéés áádóó ákwii tʼéigo beehazʼą́ąnii bikáá (Tʼáá Spanish naʼhalingo official language átʼé)^[6].

Bílaʼashdlaʼí Nahuatl yeeyáʼdaałtíʼígíí:

• Naakaii Bikéyahji bílaʼashdlaʼí 1,600,000 ánéelą́ą́ʼ saad Nahuatl yeeyáʼdaałtíʼ.
• Kéyah El Salvador wolyéjiʼ, bílaʼashdlaʼí 2,000 ánéelą́ą́ʼ saad Nahuatl yeeyáʼdaałtíʼ.