Glèisa dei tres concilis

La formacion dei Glèisas dei tres concilis aguèt luòc durant lo periòde d'estructuracion de la teologia crestiana iniciada per leis emperaires romans d'Orient a partir de la fin dau sègle IV apC. Lo procès es lo resultat de plusors factors. Premier, lei patriarcas d'Alexàndria e d'Antiòquia èran opausats au clergat de Constantinòble per de rasons politicas en vista de mantenir son autonòmia. Aqueu conflicte aviá de consequéncias teologicas car lei pensaires egipcians e sirians desvolopavan generalament de visions diferentas d'aquelei dau patriarca de la capitala. En particular, aculhiguèron ben lei tèsis monofisistas d'Eutiques de Constantinòble († 454).

En parallèl, lei diocèsis creats dins l'Empèri Sassanida volián se diferenciar dei crestians romans per defugir de persecucions. De mai, lei comunicacions amb lei clergats romans èran pas totjorn simplas car lei guèrras recurrentas entre Romans e Sassanidas blocavan sovent la frontiera. Enfin, lei tèrmes de la condamnacion de Nestorius foguèron mau acceptats per aquelei Glèisas car lo tèxte condamnava tanben Teodòr de Mopsuestia. Òr, Teodòr, qu'èra lo mèstre de Nestorius, partejava pas lei tèsis de son discípol e èra popular en Orient. Un còp de mai, lo monofisisme trobèt un terren favorable dins de clergats mai ò mens ostils au clergat calcedonian.

Lo concili de Calcedònia, organizat en 451, condamnèt lo monofisisme d'un biais clar mai lo poder imperiau cerquèt lòngtemps una solucion per amaisar lei tensions. Ansin, fins au rèine de Justinian, lo monofisisme poguèt se renfòrçar en Egipte e en Siria. Puei, a partir de 518, leis emperaires assaièron d'impausar sa vision per fòrça. Se turtèron a mai d'una oposicion car lei monges egipcians e sirians èran fòrça sostenguts per lei populacions localas. Ansin, la repression devesiguèt l'Empèri, çò que facilitèt la conquista aràbia de Siria e d'Egipte. Aquò marquèt l'acabament dau procès de formacion dei Glèisas dei tres concilis car, desenant isoladas dau rèsta dau mond crestian, poguèron evoluïr liurament au nivèu teologic.

Lei Glèisas dei tres concilis son en comunion recipròca mai gardan son independéncia per lei questions de liturgia e d'organizacion intèrna^[1]. Sa basa teologica es fondada sus lei tres premiers concilis ecumenics :

• la condamnacion de l'arianisme, l'adopcion dau simbòl de Nicèa que declara la consubstantialitat dau Paire e dau Fiu e la definicion de la data de Pascas decididas per lo concili de Nicèa en 325
• la condamnacion de la negacion de la divinitat de l'Esperit Sant e lo simbòl de Nicèa-Constantinòble que reconoís la consubstantialitat dau Paire, dau Fiu e de l'Esperit Sant acceptadas per lo premier concili de Constantinòble en 381^[2].
• la reconoissença de l'unitat de la persona de Jèsus Crist, la reconoissença de Maria coma maire de Dieu e la condamnacion dau nestorianisme adoptadas per lo concili d'Efèsa en 431.

En revènge, lei Glèisas dei tres concilis reconoísson pas la condamnacion dei tèsis d'Eutiques per lo concili de Calcedònia en 451. Aquela doctrina èra en favor d'un Crist dotat d'una natura unica e divina. Per sei partisans, la natura umana dau Crist èra necessiarament absorbida per la natura divina car l'uman pòu pas coexistir amb lo divin au sen d'un meteis còrs. Aquela posicion foguèt qualificada de monofisisme per seis adversaris mai lei Glèisas dei tres concilis preferisson lo tèrme miafisisme^[3].

Au començament dau sègle XXI, lei Glèisas dei tres concilis pòdon èsser classadas dins tres grops principaus en foncion de sa tradicion liturgica^[4]. Dins lo premier, de tradicion còpta e guèza, se tròban la Glèisa Ortodòxa Còpta d'Egipte, la Glèisa Ortodòxa Etiopiana e la Glèisa Eritrèa Ortodòxa. Lo segond es constituït per lei Glèisas de rite siriac orientau amb la Glèisa Siriaca Ortodòxa de Damasc, la Glèisa Indiana Ortodòxa situat dins lo sud d'Índia e la Glèisa Malabara Independenta, egalament originària dau sud de la Peninsula Indiana. Enfin, lo darrier grop contèn unicament la Glèisa Apostolitica Armeniana, de rite armèni.

Istoricament, tres Glèisas disparegudas fasián partida dei Glèisas dei tres concilis. Lo Mafrianat d'Orient èra una juridiccion especiala que s'estendiguèt en Pèrsia de 629 a 1859. Fasiá teoricament partida de la Glèisa Siriaca Ortodòxa. La segonda es la Glèisa Albaniana qu'èra la glèisa autocefala dau reiaume d'Albania de Caucàs. Liada a la Glèisa Armeniana, foguèt dissòuta per lo poder tsarista en 1815. Enfin, la Glèisa de Nubia èra la Glèisa dei reiaumes de Nobatia, de Makuria e d'Alodia^[5]. Dispareguèt a una data desconeguda en causa de la conversion de la region a l'islam.

Liames intèrnes

Bibliografia

• (fr) Christian Cannuyer, Les Coptes, Turnhout, Brepols, 1998.
• (fr) Raymond Janin, Les Églises et les rites orientaux, París, Letouzey & Ané, 1997.
• (fr) Georges Tate, Justinien. L'épopée de l'Empire d'Orient (527-565), París, Fayard, 2004.
• (fr) Jean-Pierre Valognes, Vie et mort des Chrétiens d'Orient, París, Fayard, 1994.

Nòtas e referéncias