ਸਰਾਫ਼ਾ ਬਾਜ਼ਾਰ

ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਪਾਰਕ ਜ਼ਾਮਨੀਆਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪੂੰਜੀਕਰਣ 1980 ਵਿੱਚ US $2.5 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 2020 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ US$93.7 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਹੋ ਗਿਆ।^[1]

2016 ਤੱਕ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ 60 ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜਾਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, $1 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਮਾਰਕੀਟ ਪੂੰਜੀਕਰਣ ਵਾਲੀਆਂ 16 ਐਕਸਚੇਂਜਾਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਗਲੋਬਲ ਮਾਰਕੀਟ ਪੂੰਜੀਕਰਣ ਦਾ 87% ਹਨ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਸਕਿਓਰਿਟੀਜ਼ ਐਕਸਚੇਂਜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ 16 ਐਕਸਚੇਂਜ ਸਾਰੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ ਜਾਂ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਹਨ।^[2]

ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਨਵਰੀ 2021 ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਟਾਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ (ਲਗਭਗ 55.9%) ਵਿੱਚ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਪਾਨ (ਲਗਭਗ 7.4%) ਅਤੇ ਚੀਨ (ਲਗਭਗ 5.4%) ਆਉਂਦੇ ਹਨ।^[3]

ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਇੱਕ ਐਕਸਚੇਂਜ (ਜਾਂ ਬੋਰਸ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਟਾਕ ਬ੍ਰੋਕਰ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀ ਸ਼ੇਅਰ (ਇਕਵਿਟੀ ਸਟਾਕ), ਬਾਂਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜ਼ਾਮਨੀਆਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਵੇਚ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਸਟਾਕ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਸਟਾਕ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਇਹ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਕਸਚੇਂਜ ਸੈਟਲਮੈਂਟ ਦੇ ਗਾਰੰਟਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਟਾਕਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ "ਓਵਰ ਦਾ ਕਾਊਂਟਰ" (OTC) ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਕੀ ਇੱਕ ਡੀਲਰ ਰਾਹੀਂ। ਕੁਝ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਟਾਕ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਕਸਚੇਂਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।^[4]

ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਜ਼ਾਮਨੀਆਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਿਸ਼ਚਿਤ-ਵਿਆਜ ਜ਼ਾਮਨੀਆਂ (ਬਾਂਡ) ਜਾਂ (ਘੱਟ ਉਤਾਰ-ਚੜ੍ਹਾ) ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ OTC ਵਪਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਟਾਕ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿਸੇ ਸਟਾਕ ਜਾਂ ਜ਼ਾਮਨੀ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਖਰੀਦਦਾਰ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ (ਪੈਸੇ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ) ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਕੁਇਟੀਜ਼ (ਸਟਾਕ ਜਾਂ ਸ਼ੇਅਰ) ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਮਾਲਕੀ ਹਿੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।