Sygnatura w sztuce
Sygnatura w sztuce (średniowieczna łac. signatura – 'oznaczenie, pieczęć', od łac. signare – 'znaczyć, pieczętować') – własnoręczny podpis lub znak artysty złożony na dziele sztuki. Podpisywanie swoich dzieł nazywa się sygnowaniem np. obrazu, rzeźby.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Vincent_van_Gogh_signature.png/240px-Vincent_van_Gogh_signature.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Krakow_k._Mariacki_ambona_Walenty_Wisz_sygnatura.jpg/240px-Krakow_k._Mariacki_ambona_Walenty_Wisz_sygnatura.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Frida_Kahlo_signature_firma.svg/240px-Frida_Kahlo_signature_firma.svg.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/D%C3%BCrer%2C_Albrecht_-_Self-Portrait_%28Madrid%29%2C_inscription_-1498.jpg/240px-D%C3%BCrer%2C_Albrecht_-_Self-Portrait_%28Madrid%29%2C_inscription_-1498.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Cranach_autograph.png/240px-Cranach_autograph.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Sygnatura._Fabryka_Fajansu_W%C5%82oc%C5%82awek.jpg/240px-Sygnatura._Fabryka_Fajansu_W%C5%82oc%C5%82awek.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Faroe_stamp_036_ram.jpg/240px-Faroe_stamp_036_ram.jpg)
Sygnatura składa się z imienia i nazwiska, samego nazwiska, samego imienia, inicjałów, monogramu, charakterystycznego znaku lub ciągu znaków w postaci zwierzęcej lub figury geometrycznej, niekiedy daty lub miejsca powstania dzieła[1][2].Często uzupełniane były łacińskimi formułami lub ich skrótami:
- pinxit (namalował) – p.
- fecit lub me fecit (wykonał) – f.
- sculpsit ( wyrzeźbił lub rysował) – sc.
- delineavit (narysował) – del.
- invenit (projektował) – inv.[3].
Czasem wzbogacano sygnatury sentencjami, głównie łacińskimi lub innym tekstem[3].
Sygnowanie znane było już od starożytności, w średniowieczu stosowane rzadko ze względu na anonimowość twórców (występowały na obramieniach lub bordiurach).W renesansie zaczęto stosować sygnatury bezpośrednio na dziele. Malarstwo i rzeźba zaczęły funkcjonować jako wytwory ludzkiej kreatywności, indywidualizm artysty zaczął być ceniony[4].Dla wielu artystów sygnatura stanowi ostatni etap w procesie tworzenia dzieła i stanowi potwierdzenie autorstwa[2].
Sygnatury na obrazach artyści umieszczają zwykle na dolnej krawędzi obrazu, na drobnym elemencie, w prawym lub lewym rogu, czasem przy górnej krawędzi lub na odwrocie obrazu, na płótnie lub ramie. Na rzeźbach zlokalizowane są zwykle na postumencie; na dziełach architektonicznych na cokołach, fryzach, latarniach kopuł[4][1].
Wielu artystów zmienia swoje sygnatury w różnych okresach twórczości co pomaga w datowaniu dzieła. Pablo Picasso we wczesnej działalności w sygnaturze umieszczał drugie imię, podpisując się: „Pablo Ruiz Picasso”, „Pablo R. Picasso”, „P.R. Picasso”. Później zaczął używać wyłącznie nazwiska, które było nazwiskiem panieńskim jego matki. W trakcie swojego kubistycznego okresu nie sygnował dzieł w widocznym miejscu, aby nie odwracać uwagi widzów od malarstwa. W końcowym okresie twórczości stosował sygnaturę w postaci podkreślonego nazwiska[2].Jacek Malczewski stosował bardzo dużo różnych podpisów[5].
Z biegiem czasu na skutek procesów utleniania w obrębie płótna zdarza się, że sygnatury są słabo widoczne. Konieczne jest wtedy badanie pod mikroskopem[2].
Specjaliści tworzą katalogi z sygnaturami twórców. Ekspert sztuki John Castagno opublikował 17 książek zawierających sygnatury artystów z różnych okresów historii sztuki. Jego pierwsze wydawnictwo zawierało ponad 10 tysięcy sygnatur[2].
Wraz z rozwojem handlu dziełami sztuki sygnatury stały się przedmiotem fałszerstwa[1].W celu stwierdzenia autentyczności sygnatury są często poddawane badaniu: analizie stylistycznej, technologicznej, konserwatorskiej. Między innymi określa się, w której warstwie stratygraficznej znajdują się litery. Umożliwia to stwierdzenie, czy sygnatura została umieszczona na dziele w trakcie tworzenia dzieła czy domalowana później. Obecnie istnieje szerokie spektrum metod badawczych, stosuje się: fluorescencję w ultrafiolecie, w podczerwieni i rentgenowską (XRF), mikroskopię optyczną, radiografię, autoradiografię neutronową, techniki chromatograficzne, oraz bardziej złożone metody badawcze np. koherencyjną tomografię optyczną[6].
Specjalną grupę sygnatur stanowią gmerki (znaki kamieniarskie umieszczane przez twórcę na powierzchni kamienia)[1].
Pojęcie sygnatura i sygnowanie używa się potocznie także przy znakowaniu wyrobów ceramicznych. Znaki umieszczone zwykle na spodzie obiektu określają fabrykę lub manufakturę, w której dany wyrób został wyprodukowany, w postaci konkretnej nazwy lub symbolu. Często można odczytać datę, rzadziej nazwisko artysty, który zaprojektował lub ozdobił dany przedmiot. Oznaczenia mogą być odciśnięte, namalowane naszkliwnie, podszkliwnie lub odbite[7][8].
Sygnatury twórców umieszczane są niekiedy również na znaczkach pocztowych.