Zgłowień

Pokrój

Rośliny o walcowatym, zdrewniałym pędzie o zróżnicowanej wysokości (od wyrastających niewiele ponad powierzchnię ziemi, aż do kilkunastu metrów)^[13]. U większości gatunków krępe pnie nie przekraczają wysokości 3–3,5 m długości^[8]. Najbardziej okazałe rośliny z gatunku E. laurentianus osiągają 15 m wysokości i mają pień o średnicy 1 m (to zarazem największy przedstawiciel współczesnych sagowców)^[14]. Pnie rosną prosto ku górze, ale u części gatunków też pokładają się^[7], często rozgałęziają się u nasady (tworzą odrosty), bardzo rzadko rozgałęziają się w górnej części^[13]. Pnie okryte są trwałymi i zdrewniałymi nasadami liści^[7][13].

Liście

Wyrastają na pędzie skrętolegle porozdzielane katafilami. Dolne liście zredukowane są często do pojedynczych cierni, wyżej położone mają blaszkę pierzasto złożoną^[13]. Liście osiągają od 0,6 do 6 m długości. Mają barwę niebieskoszarą do ciemnozielonej, błyszczącą lub matową^[9]. Nasady liści są rozszerzone i u niektórych gatunków silnie przebarwione. Oś liścia bez kolców. Poszczególne listki pojedyncze, na brzegu zwykle kolczaste, ząbkowane lub klapowane, pozbawione wyraźnej wiązki przewodzącej centralnej, za to z licznymi, rozwidlającymi się żyłkami. Nasada listków nie jest członowana i pozbawiona jest odmiennie zabarwionych gruczołków. Liście z reguły są omszone, przynajmniej za młodu, włoski je pokrywające są pojedyncze lub rozgałęzione, przezroczyste^[13].

Organy zarodnionośne

Mikrospory (zwane u sagowców już ziarnami pyłku) powstają w mikrosporangiach. Mają one ściany wielowarstwowe i powstają na dolnej stronie mikrosporofili. Te łuskowate męskie liście zarodnionośne zebrane są po kilka w szyszkowaty mikrostrobil^[15] (szyszkę męską)^[9]. Są one liczniejsze od żeńskich, od których różnią się bardziej wydłużonym („wężowatym”) kształtem i dłuższymi szypułkami^[9].

Zalążki rozwijają się w bocznej pozycji na liściopodobnych lub łuskowatych makrosporofilach (żeńskich liściach zarodnionośnych). Skupiają się one na szczycie pędu w szyszkowate makrostrobile^[15] (szyszki żeńskie). Osiągają one od 30 do 80 cm wysokości, są siedzące lub krótkoszypułkowe, koloru szaroniebieskiego, brązowego lub czerwonego. Rozwijają się pojedynczo lub po kilka na szczycie pędu^[9]. Zarówno makro- jak i mikrosporofile w szyszkach nie są kolczasto zakończone^[13].

Nasiona

Kulistawe do elipsoidalnych, zawsze z mięsistą łupiną nasienną barwy czerwonej, żółtej, pomarańczowej lub brązowej^[13]. Nasiona, rosnąc tuż obok siebie w szyszce, ściskają się wzajemnie, nadając sobie nawzajem w efekcie kształt kanciasty^[7].

Jeden z rodzajów z rodziny zamiowatych Zamiaceae z rzędu sagowców Cycadales i klasy sagowcowych Cycadopsida^[2]. W obrębie rodziny jest siostrzanym rodzajem dla endemicznego dla Australii rodzaju Lepidozamia, wraz z którym tworzy grupę siostrzaną dla także australijskiego rodzaju makrozamia Macrozamia. Wszystkie to rodzaje tradycyjnie (w systemie bazującym na cechach morfologicznych) łączone są w plemię Encephalarteae Miq., przy czym tradycyjny podział na podplemiona (Macrozamiinae D.Stevenson i Encephalartinae Benth. et Hook.f.), jako oparty na kryterium geograficznym, został podważony w badaniach molekularnych^[16].

Wykaz gatunków^[7]