Michelangelo ëd Lodovico Buonarroti Simoni, mej conossu come Michelàngel, a l'era nassù a Caprese (dont sò pare a l'é stàit sìndich) ai 6 ëd mars dël 1475 e a l'é mòrt a Roma ai 18 ëd fërvé dël 1564. A l'é stàit scultor, architet, pitor e dissegnator e a l'é vardà coma un dij pì grand artista dla stòria.
Michelàngel a l'é stàit anlev ëd Ghirlandaio a Firense peui, vers ël 1490, dlë scultor Bertoldo ëd Giovanni.A l'ha travajà për squasi tuta soa vita artìstica ant le sità 'd Firense (ch'a l'ha chità ëd fasson definitiva dël 1534) e Roma, dzortut mersì ai travaj che a-j dasìo da fé ij papa roman e la famija fiorentin-a dij Médici.
L'ambient ëd Lorens dij Médici a l'ha possalo a studié la scoltura e la filosofìaantiche.Durant un sogiorn a Roma dal 1496 al 1501 a l'é virasse vers la scoltura.A l'ha sbossà ij sò prim tablò pen-a ch'a l'é tornà a Firense.Ciamà dal vësco ëd Roma Giulio II, a l'ha travajà an Vatican, andoa a l'ha realisà an particolar dal 1508 al 1512 ij fresch monumentaj ëd la vòlta dla capela Sistin-a e, con ël tìtol d'architet, scultor e pitor prinsipal ch'a l'ha daje ël vësco ëd Roma dël 1535, a l'ha piturà dal 1536 al 1541 ël Giudissi universal, ant la midema capela.
Michelàngel a l'é stàit ël prim artista dël mond ossidental dont a son publicasse doe biografìe:
Le Vite de' più eccellenti pittori, scultori, ed architettori ëd Giorgio Vasari, publicà dël 1550 e anté che Michelàngel a l'era l'ùnich artista viv dont as parlava
Vita di Michelangelo Buonarroti, publicà dël 1553 da Ascanio Condivi, pitor e dissìpol ëd Michelàngel, che a l'ha archeuit le neuve passaje da Michelàngel midem
Euvre prinsipaj
Pitura
La Santa Famija, o Tond Doni (1504 anviron, euli su bòsch, diàmeter ëd 120 centim; goernà a la Galarìa dj'Ufissi a Firense)
Ës mudajon a l'é l'ùnich tablò ch'an resta ëd Michelàngel, e an soa curnis original. A l'era stàit realisà a l'ocasion dël mariage d'Agnolo Doni con Maddalena Strozzi.
Ël Giudissi universal, ant la capela Sistin-a a Roma
A l'era stàit realisà për archinché ij giardin roman ëd Jacopo Galli. La figura a resta pogià s'un cit sàtir.
Dàvid (1501-1504, màrmol, autëssa 410 centim, 424 centim con ël pedestal)
Michelàngel a l'ha dovrà un gròss blòch ëstrèit, già dovrà da d'àutri doi scultor. Na comission a l'ha decidù ëd piassé la statua dnans al Palass Vej ëd Firense - e nen al Dòm, coma preventivà - tanme sìmbol dla repùblica fiorentin-a indipendenta. Dal 1880 l'original a l'é smonù ant la Galarìa dl'Academia, për protegg-lo da j'antemperie ch'a patìa an piassa dla Sgnorìa.
San Pàul (1503-1504, màrmol, autëssa 124 centim)
Tomba ëd Giulian dij Médici (1526-1531, màrmol, ant la neuva sacristìa dla cesa ëd San Lorens a Firense)
S-ciav ch'as dësvija (vers ël 1530-1534, màrmol, autëssa 275 centim; goernà a la Galarìa dl'Academia a Firense)
S-ciav barbù (goernà a la Galarìa dl'Academia a Firense)
.jpg)
.jpg){kind=small}
