آیت تطہیر
 حرم امیرالمؤمنین دے دروازے اُتے آیت تطہیر دی حطاطی | |
| آیت دی خصوصیات | |
|---|---|
| سورہ: | احزاب |
| آیت نمبر: | 33 |
| پارہ: | 22 |
| صفحہ نمبر: | 422 |
| شان نزول: | پنجتن پاکؑ |
| محل نزول: | مدینہ |
| موضوع: | عقائد |
| مضمون: | ائمہؑ دی عصمت |
| مربوط آیات: | آیت مباہلہ |
آیت تطہیر سورہ احزاب دی 33واں آیت دا دوسرا حصہ اے جس وچ اللہ تعالی نے اہل بیتؑ نوں ہر قسم دی نجاست تے رجس توں پاک رکھنے دا تکوینی ارادہ ظاہر فرمایا اے تے شیعہ علما ائمہؑ دی عصمت دے اثبات دے لئی اس آیت توں استناد و استدلال کردے نيں۔
اس آیت وچ اہل بیت دے مصداق دے بارے وچ اختلاف پایا جاندا اے۔ بعض امام علی علیہ السلام، سیدۃ النساء العالمین فاطمۃ الزہرا سلام اللہ علیہا تے حسنین نوں بعض ازواج پیغمبر نوں تے بعض لوک انہاں افراد نوں اہل بیت دا مصداق قرار دیندے نيں جنہاں نوں زکات دینا حرام اے۔
آیت تطہیر
آیہ تطہیر سورہ احزاب دی 33ویں آیت دے دوسرے حصے نوں کہیا جاندا اے جو تھلے لکھے اے:
إِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً |
بس اللہ دا ارادہ ایہ اے اے اہلبیتؑ کہ تسيں توں ہر برائی نوں دور رکھے تے اس طرح پاک و پاکیزہ رکھے جو پاک و پاکیزہ رکھنے دا حق اے۔ |
شان نزول
بعض احادیث وچ اے کہ ایہ آیت ام سلمہ دے گھر وچ نازل ہوئی اے تے اس دے نزول دے وقت گھر وچ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے علاوہ، امام علیؑ، حضرت فاطمہؑ، امام حسنؑ تے امام حسینؑ وی موجود سن ۔ اس موقع اُتے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم خیبری چادر اوڑھ کر علیؑ، حضرت فاطمہؑ، حضرت حسنؑ تے حسینؑ نوں چادر اوڑھا لی تے اپنے ہتھ پروردگار عالمین دی جانب اٹھا کے عرض کیا: "پروردگارا! ایہ میرے اہل بیت نيں انہاں نوں ہر پلیدی توں پاک رکھ"۔ ام سلمہ نے رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی خدمت وچ عرض کیا: "اے رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم! کیہ ميں وی اہل بیت وچ شامل ہاں؟ فرمایا: تسيں ازواج رسول خداؐ وچ شامل ہو تے تسيں خیر دے راستے اُتے ہوئے۔[۱]
اہل بیت دی عصمت
یہ آیت اس دے دوسرے حصے دی وجہ توں "آیہ تطہیر" دے ناں توں مشہور اے [۲] اول اہل بیت دی عصمت اُتے دلالت کردی اے۔[۳] آیہ تطہیر دی اہل بیت دی عصمت اُتے دلالت دی کیفیت ایويں بیان کيتی جاندی اے:
- ماہرین لغت دے مطابق لفظ "إِنَّما" انحصار اُتے دلالت کردا اے ؛ اس بنا اُتے ایہ چیز واضح ہو جاندی اے کہ ارادہ الہی صرف تے صرف اہل بیت دی عصمت دے نال تعلق پکڑدا اے۔
- لفظ "عنکم" لفظ "الرجس" توں پہلے آیا اے تے جار و مجرور دا مفعولٌبہ اُتے تقدم دے قاعدہ وی اس انحصار تے اختصاص اُتے تأکید کردا اے۔
- "لِیذهِبَ عَنکُمالرّجسَ" دے بعد لفظ "یطہّرکُم" (توانوں پاک کیا) دا آنا وی نجاست تے پلیدی دے دور ہونے دے بعد طہارت تے پاکیزگی اُتے تاکید اے۔
- لفظ "تَطہیرًا" مفعول مطلق اے جو طہارت اُتے ہور تاکید اے۔
- "الرِجسَ" (پلیدی) چونکہ "الف و لام جنس" دے نال آیا اے، لہذا ہر قسم دی فکری یا عملی پلیدی جداں شرک، کُفر، نفاق، جہل تے گناہ سب نوں شامل کردا اے۔[۴]
رجس توں مراد
رجس دے معنی توں متعلق مفسرین دے درمیان اختلاف پایا جاندا اے اس بنا اُتے اس دے کئی معانی ذکر کيتے گئے نيں، من جملہ انہاں وچ گناہ، فسق، شیطان، شرک، شک، بخل، لالچ، ہوائے نفس تے بدعت شامل نيں۔[۵] شیعہ علماء تے مفسرین دا کہنا اے کہ اہل بیت نوں رجس توں پاک کرنے توں مراد گناہاں دی نسبت انہاں دی عصمت تے خدا دی اطاعت و بندگی دی توفیق اے۔[۶]
شیعہ تے اہل سنت بعض منابع وچ آیا اے کہ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اس آیت دی وضاحت کردے ہوئے فرمایا: " وچ تے میری اہل بیت گناہ توں پاک نيں۔"[۷] امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام نے وی فدک دے واقعے وچ حضرت زہرا(س) دا گناہ توں پاک تے منزہ ہونے نوں ايسے آیت توں استناد کردے ہوئے ثابت کيتے نيں۔[۸]
اہل بیت دا مصداق
مفسرین دے درمیان اہل بیتؑ دے مصداق دے متعلق اختلاف نظر پایا جاندا اے:
پہلا قول: انس بن مالک، ابوسعید خُدْری، ام سلمہ، عائشہ، سعد بن ابی وقّاص، عبداللہ بن جعفر تے عبداللہ بن عباس جداں صحابہ دا کہنا اے کہ اہل بیتِ رسولؐ توں مراد علیؑ، حضرت فاطمہ(س)، حسنؑ تے حسینؑ نيں۔ ائمہ معصومینؑ توں اس نظریے دی تائید وچ احادیث نقل ہوئیاں نيں۔[۹]
شیعہ مفسرین من جملہ طبرسی تے علامہ طباطبائی وی اس گل دے معتقد نيں کہ ایہ آیت اصحاب کساء دی شان وچ نازل ہوئی اے تے ایہ گل شیعاں دے نزدیک تواتر دی حد تک پہنچ گئی اے۔[۱۰] ايسے طرح ائمہ معصومینؑ توں بعض احادیث نقل ہوئیاں نيں جنہاں دے مطابق اہل بیتؑ وچ پنج تن دے علاوہ شیعاں دے دوسرے ائمہ وی شامل نيں۔[۱۱]
کتاب مسند احمد بن حنبل وچ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم توں منقول کئی احادیث وچ آیہ تطہیر دا مصداق حضرت فاطمہ(س)، امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام تے انہاں دے دو فرزند امام حسنؑ تے امام حسینؑ نوں قرار دتا گیا اے۔[۱۲] احمد بن حنبل ايسے طرح کتاب فضائل الصحابہ وچ نقل کردے نيں کہ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے 6 مہینے تک نماز صبح دی نماز دے لئی جاندے وقت جدوں وی حضرت فاطمہ(س) دے دروازے اُتے پہنچدے تاں فرماندے سن :اے اہل بیت! نماز! نماز!اے اہل بیت! "خدا تسيں توں پلیدی نوں دور تے توانوں پاک و پاکیزہ قرار دینا چاہندا اے۔"[۱۳]
اہل سنت عالم دین ابن کثیر آیہ تطہیر دی تفسیر وچ امام حسنؑ توں اک حدیث نقل کردے نيں کہ آپ نے منبر توں فرمایا: "ہم انہاں اہل بیت وچوں نيں جنہاں دے بارے وچ خدا نے اس آیت وچ فرمایا اے "۔ ابن کثیر ايسے طرح امام سجادؑ توں وی نقل کردے نيں کہ آپ نے شام توں آئے ہوئے کسی شخص دے جواب وچ فرمایا: "اہل بیت دے مصداق اسيں نيں"۔[۱۴]
دوسرا قول: اک قول دے مطابق اہل بیت دا مصداق ازواج رسولؐ نيں کیونجے آیت دا سیاق ازواج رسولؐ دے بارے وچ اے۔ ابن عباس دے آزاد کردہ عِکْرِمَہ تے مقاتل بن سلیمان توں اس بارے وچ بعض حدیثاں نقل ہوئیاں نيں۔[۱۵]
لیکن شیعہ مفسرین اس گل دے معتقد نيں کہ آیہ تطہیر دے ظہور دے مطابق اہل بیتؑ توں مراد امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام، حضرت فاطمہ(س) تے حسنینؑ نيں، کیونجے جے اہل بیت توں مراد ازواج پیغمبر ہُندے تاں "عَنکُم" دی جگہ "عَنکُنَّ" تے "یطَہِّرَکُم" دی جگہ "یطَہِّرَکُنَّ" آنا چاہیدا تھا[۱۶]
اسی طرح شیعہ مفسرین اس سوال دے جواب وچ کہ اس سورت وچ ازواج پیغمبر دے وظائف بیان ہونے دے درمیان ایسی گل کِداں آئی جس وچ ازواج پیغمبر شامل نئيں نيں؟ دے جواب وچ کہندے نيں کہ اس طرح دی گفتگو دا طریقہ فصحائے عرب وچ رائج سی تے قرآن وچ وی بہت ساری آیات پائی جاندیاں نيں جو اک دوسرے دے نال تاں آئیاں نيں لیکن مختلف موضوعات توں متعلق گفتگو کردیاں نيں تے احادیث توں معلوم ہُندا اے کہ ایہ حصہ جداگانہ طور اُتے نازل ہوئی سی لیکن قرآن نوں جمع کردے وقت انہاں نوں اک دوسرے دے نال رکھی گئیاں نيں۔[۱۷]
تیسرا قول: تیسرا قول صحابی رسولؐ زید بن ارقم توں منسوب اے تے انہاں دا کہنا اے کہ اہل بیتؑ اوہ نيں جنہاں اُتے اللہ نے زکٰوة حرام کردتی اے ؛ تے اوہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے قریبی رشتہ دار نيں جداں آل علی، آل عقیل تے آل جعفر؛ تے اس آیت وچ تطہیر توں مراد صدقہ تے زکٰوة لینے توں انہاں نوں پاکیزہ قرار دتے جانے دے نيں۔[۱۸]
متعلقہ صفحات
- آیہ اطعام
- آیہ اولی الامر
- آیہ مودت
- آیہ مباہلہ