حضین بن منذر رقاشی
حُضَین بن مُنْذِر رَقاشی معروف بہ ابوساسان انصاری امام علی (ع) دے اصحاب وچوں سن ، راویان حدیث، تے قبیلہ بَکر بن وائل دے اشراف تے بزرگان وچوں سن۔ آپ نے جنگ جمل تے صفین وچ شرکت کیتی تے امیرالمومنین (ع) نے اپنی حکومت دوران انہاں نوں حاکم اصطخر مقرر کیتا۔ منابع اہل سنت شیعہ وچ حضین ناں ثقہ فرد دے طور تے یاد کیتا گیا اے۔
جیون
دستاویز وچ آپ دا ناں حُصَین لکھیا اے، پر صحیح صورت حُضَین اے۔[۱] آپ دا ناں آپ دی اک دادی ، رِقاشہ ، ضَبیعہ دی بیٹی دے ناں اُتے رکھیا گیا اے ۔ [۲]آپ دی کنیت ابومحمد ،[۳] ابوحَفْص[۴]تے بیشتر منابع وچ، ابوساسان لکھی ہوئی اے ابن مَنْجَوَیہ (متوفی ۴۲۸)[۵] کہندے نیں ابوساسان آپ دا لقب تے ابومحمد کنیت سی۔
منابع اہل سنت شیعہ وچ حضین نوں ثقہ فرد دے طور تے یاد کیتا گیا اے۔[۶] حضین زبانآور شاعر سن۔[۷] ماخذاں وچ آپ دے بکھرے ہوئے اشعار دا تذکرہ کيتا گیا اے ۔[۸]
جم تے موت
آپ دی جم تریخ دی اطلاع نئیں سید محسن امین[۹]کہندے نیں کہ امکان اے کہ اوہ تیسرے ہجری سال پیدا وچ ہوئے سن ۔ انہاں دی وفات دی تریخ دے بارے وچ ذرائع وچ تھوڑا جہا فرق اے ۔ بخاری [۱۰]بخاری دے مطابق ، انہاں دا انتقال سن 100 ہجری دے بعد ہويا ، [۱۱]اور ابن منجویہ دے مطابق ، سن 99 ہجری وچ ۔
دو روایتاں دی صداقت وچ جس وچ حضین دا ذکر پہلے لوکاں وچ ہُندا اے جو واقعہ ثقیفہ بنی سعدیہ دے بعد امام علی (ع) دے نال شامل ہوئے۔،[۱۲]اس وقت حضین دی چھوٹی عمر دی وجہ توں اس اُتے شک کيتا گیا اے ۔[۱۳]
امام علی علیہ السلام دے نال
برقی[۱۴] نے حضین دا ذکر علی علیهالسلام دے اصحاب تے منتخب کردہ لوکاں دے طور اُتے کيتا اے۔ حضرت علی (ع) نے جنگ جمل وچ حضین نوں قبیلہ بکر بن وائل دی پیدل فوج دا کماندار منتخب کیتا۔[۱۵]
سال ۹۳ھ مین قُتَیبَة بن مُسْلِم دے ذریعہ فتح سمرقند تے اس سال حضین بن منذر قتیبہ دی مجلس وچ موجودگی[۱۶] تے اس نے ايسے سال نوے سال دی عمر وچ اپنی اک نظم وچ اپنی موجودگی دی وضاحت کيتی، [۱۷]صفین دی لڑائی وچ غالبا حضین دی عمر 34 سال سی تے ابویقظان سُحَیم بن حفص (متوفی ۱۹۰) دے مطابق ، جس نے انیس سال دی عمر وچ حضین دے جنگ صفین وچ شرکت دا تذکرہ کيتا ،[۱۸] غلط اے۔
جنگ صفّین وچ ، علی (ع) دا جھنڈا انہاں دے ہتھ وچ سی تے اوہ قبیلہ بکر بن وائل دا سربراہ مقرر ہويا سی ۔[۱۹]اس کم نوں علی (ع) دے اک قیمتی حربے وچوں اک سمجھیا جاندا اے۔ [۲۰] جنگ صفین وچ حضین دی بہادری تے ثابت قدمی تے اس دے ہتھ وچ جھنڈے دی لہرانے توں علی (ع) نے اشعار تحریر کرنے اُتے آمادہ کيتا جو محفوظ ذرائع وچ موجود نيں۔[۲۱] حضین دے ہتھوں وچ جھنڈے دا رنگ سرخ یا کالا سی ۔[۲۲]سازش دے وقت۔ نیزےآں اُتے قرآن اٹھانے تے صفین دی لڑائی وچ اصحاب علی (ع) دے وچکار اختلافات دے ظہور ویلے ، حضین پہلے لوکاں وچ سی جنہاں نے علی دا دفاع کيتا (ع) مختصر تے فصاحت تقریر کردے ہوئے تے لوکاں توں بلا مشروط اس دی اطاعت کرنے دا مطالبہ کيتا۔ [۲۳]
امام علی (ع) نے اپنی حکمرانی دے دوران ،حضین نوں اصطخر دا حکمران بنا دتا۔[۲۴]
پر ، ایہ کہیا جاندا اے کہ اموی امراء نے حضین نال اپنے معاملات وچ مشورہ کيتا تے کچھ معاملات وچ اس توں مدد دی درخواست کيتی۔ حضین نے اپنے بعض اشعار وچ اس مسئلے دا تذکرہ کيتا اے ۔ [۲۵]
روایت حدیث
حضین نے امام علی ، عثمان، مُجاشِع بن مسعود تے ابو موسی اشعری توں روایت کيتا اے تے انہاں دے بیٹے یحیی ، حسن بصری تے عبدالعزیز ابن معمر نے انہاں توں روایت کيتا اے ۔[۲۶]ابن حجر عسقلانی،[۲۷] نے ابن سعد، دے حوالے توں نقل کيتا اے کہ ایہ بیان کيتا گیا اے کہ حضین دے پاس کم احادیث سن ، لیکن ایہ غلط اے تے ابن سعد[۲۸] نے حضین دے غلام ابوسعید قیس رقاشی،کے بارے وچ کہیا اے۔ ابوالحسن مداینی نے حضین دے حوالے توں نقل کيتا اے کہ معاویہ دی سازش نال امام حسن علیہ السلام نوں زہر دتا گیا سی۔ [۲۹]
حمالے
منابع
- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت، بیتا.
- ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
- ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، بینا، ۱۹۸۲م.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، (بیروت).
- ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت، دار الکفر، ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱ق/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱م.
- ابن قتیبه، عیون الاخبار، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت، ۱۹۸۵م.
- ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، بیروت، بیتا.
- ابن مَنْجَوَیه، رجال صحیح مسلم، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
- ابن منظور.
- محمدبن عبداللّه اسکافی، المعیار و الموازنة فی فضائل الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (صلوات اللّه علیه)، چاپ محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۱.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین.
- محمدبن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت، ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
- احمدبن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران، ۱۳۸۳ش.
- عمروبن بحر جاحظ، البیان والتبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت، ۱۳۶۷/۱۹۴۸.
- خویی.
- شوشتری.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دار التراث العربی، بیتا.
- محمدبن عمرکشی، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی أسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
- محمدبن محمد مفید، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، بیروت، ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
- نصربن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲، چاپ افست قم، ۱۴۰۴ق.
باہرلے جوڑ
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام