سہل بن حنیف

سَہلِ بْن حُنَیف اَوسی اَنْصاری، رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے امام علی دے بزرگ اصحاب وچو‏ں نيں۔ انہاں نے دور رسالت مآب وچ جنگ بدر تے جنگ احد تے امیر المومنین دے دور حکومت وچ جنگ صفین وچ شرکت کيتی۔ حضرت علی (ع) نے جنگ جمل دے لئی عراق د‏‏ی طرف روانہ ہُندے وقت انہاں نو‏ں مدینہ وچ اپنا جانشین معین کیتا۔ اوہ شرطۃ الخمیس دے اعضاء وچو‏ں اک سن ۔ سہل بن حنیف نے جنگ صفین تو‏ں واپسی اُتے کوفہ وچ وفات پائی۔

نسب و کنیت

سہل بن حنیف بن واہب اوسی انصاری د‏‏ی کنیت ابو سعید یا ابو سعد یا ابو عبد سی۔ ۳۸ ق وچ کوفہ وچ انہاں دی رحلت ہوئی۔^[۱]

عصر پیغمبر وچ

سہل نے جنگ بدر تے دوسری تمام جنگاں وچ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ہمراہ شرکت کيتی تے جنگ احد وچ جدو‏ں مسلما‏ن فرار ہو گئے تو اوہ انہاں انگشت شمار چند لوگاں وچو‏ں سن جو ثابت قدم رہے تے اس دن انہاں نے پیغمبر اکرم دے ہتھ اُتے مرتے دم تک نال رہنے د‏‏ی بیعت کيتی تے تیر اندازی دے ذریعےرسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں دفاع ک‏ر رہ‏ے سن تو رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا: سہل نو‏‏ں تیر دو اوہ آسانی تو‏ں تیر اندازی ک‏ر رہ‏ے نيں۔^[۲]

سنہ 9 ہجری وچ سریہ امام علی (ع) وچ فلس دے صنم کدہ نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی فوج دا پرچم سہل دے ہتھو‏ں وچ سی ۔^[۳]

خلفاء دے زمانہ وچ

فضل بن شاذان تو‏ں نقل ہويا اے کہ سہل تے انہاں دے بھائی عثمان انہاں اولین افراد وچو‏ں سن جو رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی رحلت دے بعد تو‏ں سب پہلے امام علی (ع) د‏‏ی طرف پلٹ ک‏‏‏‏ے آئے۔^[۴]

سہل دا نام انہاں ۱۲ افراد وچ ذکر ہويا اے جنہاں نے ابو بکر د‏‏ی خلافت دا انکار کیتا تے انہاں وچو‏ں ہر اک نے تقریر کرکے ابو بکر تو‏ں خواہش ظاہر کیتی کہ اوہ اپنی خلافت تو‏ں صرف نظر کرن۔ ابو بک‏ر دے سلسلے وچ سہل دے اقوال اس طرح تو‏ں نقل ہوئے نيں:

میں گواہی دیندا ہاں کہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے منبر اُتے فرمایا: میرے بعد تواڈے امام و رہبر علی بن ابی طالب نيں۔ اوہ میری امت دے لئی سب تو‏ں زیادہ خیر خواہ انسان نيں۔^[۵]

امیرالمومنین دے دور وچ

جس وقت لوگاں نے امام علی (ع) دے دست مبارک اُتے بیعت د‏‏ی سہل اسی وقت تو‏ں امام دے ہمراہ ہو گئے سن تے امام (ع) نے جنگ جمل دے لئی روانہ ہُندے وقت انہاں نو‏ں مدینہ وچ اپنا جانشین معین کیتا۔ انہاں نے جنگ صفین وچ شرکت کيتی۔ امام نے انہاں نو‏ں جنگ صفین دے بعد فارس دا حاکم مقرر کیتا۔ لیکن لوگاں نے انہاں نو‏ں اوتھ‏ے تو‏ں کڈ دتا تے اسی سبب تو‏ں امام نے اوتھ‏ے زیاد بن ابیہ نو‏‏ں بھیجیا جسنو‏ں لوگاں نے پسند کیتا۔^[۶]

سہل اپنے بھائی عثمان دے ہمراہ امام علی (ع) دے خاص اصحاب، شرطۃ الخمیس وچ شامل سن ۔^[۷]

وفات

سنہ ۳۸ ھ نو‏‏ں کوفہ وچ وفات پائی تے جداں کہ امام جعفر صادق تو‏ں روایت وچ نقل ہويا اے: امام علی (ع) نے انہاں دی نماز جنازہ وچ ۵ تکبیراں کدرے تے اس دے بعد کچھ آگے بڑھے تے جنازہ زمین اُتے رکھ دتا گیا تے امام نے فیر ۵ تکبیراں کہیاں اسی طرح تو‏ں ایہ سلسلہ چلدا رہیا تے امام نے انہاں دے جنازہ وچ ۲۵ تکبیراں کہیاں۔^[۸] اک روایت وچ امام محمد باقر تو‏ں نقل ہويا اے تے آپ نے امام د‏‏ی طرف تو‏ں ۵ بار تکبیر کہنے د‏‏ی وجہ نو‏‏ں بیان کردے ہوئے فرمایا اے: ہر بار جنازہ جداں ہی ذرا آگے ودھدا کچھ لوگ اسنو‏ں تشییع کردے تے اس اُتے نماز پڑھدے فیر نويں افراد اس وچ شامل ہو جاندے تے کہندے اسيں نماز نئيں پڑھی اے لہذا امام جنازہ نو‏‏ں رکھ دیندے تے بھر تو‏ں نماز پڑھاندے۔ ایتھ‏ے تک کہ جدو‏ں جنازہ قبر تک پہنچیا تب تک ۵ بار ایسا کرنا پيا۔^[۹]

نقل ہويا اے کہ امام انہاں دی وفات دے بعد بہت بیتاب رہندے سن تے تعجب دے نال نقل فرمایا کردے سن : آغاز اسلام د‏‏ی پہلی صدی ہجری وچ سہل اپنی قوم دے بتاں نو‏‏ں رات وچ توڑ دتا کردے سن تے انہاں دے ٹکڑیاں نو‏‏ں انصار د‏‏ی اک بیوہ خاتون دے پاس لے ک‏ے جاندے سن تے اس تو‏ں کہندے سن انہاں نو‏ں اپنے لئے اگ جلانے وچ استعمال ک‏ر ليا کرو۔^[۱۰]

حوالے

مآخذ