شبث بن ربعی تمیمی
| ذاتی کوائف | |
|---|---|
| کنیت | أبوعبدالقدوس |
| محل زندگی | کوفہ |
| نسب/قبیلہ | قبیلہ بنیحنظلہ |
| وفات | حدود ٧۰ق |
| واقعہ کربلا وچ کردار | |
شبث بن ربعی تمیمی (متوفا حدود ٧۰ق) کوفے دے اشراف تے اسلام دی تریخ دی غیر مستقل مزاج شخصیتاں وچوں اے۔شبث عثمان دے مخالفین تے امام علی(ع) دی جانب توں جنگ صفین دے سپہ سالاراں وچوں سی۔ نہروان جاندے ہوئے خوارج توں مل گیا لیکن امام علی دی گفتگو سن کر واپس ہو گیا تے امام نے اسنوں جزوی سپہ سالاری دے فرائض سونپے ۔ اس نے عدالت وچ حجر بن عدی دے خلاف گواہی دی۔
واقعۂ کربلا وچ اس نے کوفہ توں امام حسین نوں خط دے ذریعے دعوت دینے والےآں وچوں سی۔ لیکن ابن زیاد دی کوفہ اُتے حاکمیت دے بعد بدل گیا تے مسلم بن عقیل دے اطراف توں کوفیاں نوں پرکندہ کرنے وچ اہم کردار ادا کيتا۔ روز عاشورا عمر بن سعد دی طرف توں پیادہ فوج دی سپہ سالاری اسکے حوالے سی۔ لیکن اس نے کوشش کيتی کہ اپنے آپ نوں اس معاملے وچ زیادہ نمایاں نہ کرے۔
قیام مختار وچ مختار دے مقابلے وچ آیا۔ مصعب بن زبیر دی تحریک تے قتل مختار وچ ميں وی اس دا کردار رہیا۔ شبث ٧۰ق دے لگ بھگ فوت ہويا۔
نسب
شبث بن ربعی دا نسب قبیلہ بنی حَنْظَلہ دے ذریعے بنی یربوع تک پہنچدا اے۔[۱] بنی حنظلہ دے کچھ لوک جنگ جمل وچ طلحہ تے زبیر دے اکسانے اُتے عائشہ بنت ابی بکر دی فوج وچ شامل ہوئے ۔ لیکن بنی یربوع دے تمام لوک حضرت علی(ع) دی اطاعت تے وفاداری اُتے باقی رہے۔[۲] جنگ نہروان وچ بنی حنظلہ دے کچھ لوک شبث بن ربعی سمیت خوارج توں مل گئے۔[۳]
دوران پیامبر و خلفا
شبث دی کنیت أبوعبدالقدوس سی۔اس نے پیغمبر دے زمانے نوں بچپنے وچ درک کيتا سی ۔کچھ عرصہ مدعی نبوت سجاح دا مؤذن رہیا لیکن بعد وچ دوبارہ دائرہ اسلام وچ واپس آگیا ۔[۴] عثمان دے مخالفین می توں سی تے معاویہ نوں خط وچ عثمان دے قتل وچ دخیل سمجھدا سی۔ ٧۰ق دے لگ بھگ فوت ہويا ۔ [۵] بعض مآخذاں وچ اسنوں شبث بن ربعی ریاحی کہیا گیا اے [۶]
دوران امام علی
شبث جنگ صفین وچ امام علی لشکر دے اک حصے دی سپاہ سالاری اسکے سپرد سی ۔[۷] امام علی دی نمایندگی کردے ہوئے چند افراد دے نال معاویہ دے پاس گیا۔[۸] جدوں حنظلہ بن ربیع نے فرار کيتا تاں امام علی دے حکم دے تحت بنی تمیم دے دو افراد دے ہمراہ اس دے گھر نوں ویران کيتا۔ [۹] حکمیت دے واقعے دے بعد خوارج دا حصہ بن گیا [۱۰] لیکن امام علی گفتگو دے بعد دوبارہ واپس آ گیا تے جنگ نہروان وچ لشکر کے اک حصے دے فرماندہی اسکے سپرد سی۔[۱۱]
فروة بن نوفل دے قیام وچ مغیره دی سپاہ دی سپہ سالاری اسکے حوالے سی کہ جو فروہ دی موت اُتے منتہی ہويا۔[۱۲]
واقعہ عاشورا
شبث واقعہ کربلا وچ امام حسین(ع) نوں خط دے ذریعے کوفہ بلانے والےآں وچوں سی ۔ [۱۳] لیکن ابن زیاد دے کوفہ اُتے حاکمیت دے بعد مسلم بن عقیل دے قیام وچ اہالیان کوفہ نوں منتشر کرنے وچ اس نے اہم کردار ادا کيتا ۔[۱۴] روز عاشورا امام حسین(ع) نے سپاه عمر بن سعد توں خطاب کردے ہوئے اسنوں خطوط لکھنے والےآں وچوں قرار دتا ۔[۱۵]
واقعہ عاشورا وچ اوہ امام حسین(ع) نال جنگ کرنے دا میلان نئيں رکھدا سی ۔جدوں ابن زیاد توں نے عمر بن سعد دے لشکر توں پیوست ہونے دا تقاضا کيتا اس نے بیماری نوں ظاہر کيتا توں کہ امام حسین دے سامنے نہ آئے ۔لیکن جدوں ابن زیاد نے کہیا جے تسيں اسيں توں ہوئے تاں جنگ دے لئی جاؤلہذا اوہ کربلا دی طرف چل پيا۔[۱۶]
روز عاشورا سپاه عمر بن سعد دے پیادہ حصے دی فرماندہی اسکے حوالے سی۔[۱۷] جدوں مسلم بن عوسجہ دی شہادت دے بعد عمر بن سعد دے سپاہ خوشی کر رہے سن اس نے انہاں دتی سرزنش کيتی۔[۱۸] جدوں شمر بن ذی الجوشن نے اپنا نیزہ امام حسین(ع) دے خیمے وچ پیوست کيتا تے کہیا اگ لاؤتا اس خیمے نوں اگ لگائی جائے ،امام نے اسنوں نفرین کيتی۔ شَبَث بن رِبعی نے وی اسنوں سرزنش کيتا۔ [۱۹]
واقعہ عاشورا دے بعد
شبث واقعہ عاشورا دے بعد امام حسین دی شهادت دے شکرانہ ادا کرنے دے لئی کوفہ وچ مسجد نوں دوبارہ تعمیر کروایا جدوں کہ امام علی نے اس مسجد وچ پہلے ہی نماز پڑھنے توں منع کيتا سی۔[۲۰]
قیام مختار وچ عبدالله بن مطیع دی طرف توں مختار دے مقابلے وچ آیا ۔[۲۱] مختار دی مخالفت وچ اشراف کوفہ دی شورش وچ اساسی کردار ادا کيتا ۔[۲۲] جدوں مختار نے ابراہیم بن مالک اشتر دی سربراہی وچ شام دی طرف فوج روانہ کيتی تاں کوفہ دے اشرافیاں نے مختار دے خلاف شورش برپا دی ۔ شبث بن ربعی ، شمر بن ذی الجوشن تے محمد بن اشعث بن قیس اس شورش دے اصلی محرک سن . مختار نے ایہ دیکھ کے ابراہیم بن مالک اشتر نوں واپس بلوا لیا ۔تا کہ اس شورش نوں سرکوب کيتا جا سکے ۔[۲۳] شبث نے ابراہیم بن مالک اشتر دی واپسی دی خبر سن کر مختار نوں پیغام بھجوایا :
- اسيں تواڈے نال نيں تے دایاں بازو نيں ۔خدا دی قسم ! اسيں تسيں نال جنگ نئيں کرن گے ۔تم اس بابت مطمئن رہوئے۔[۲۴]
لیکن مختار نے پیغام اُتے کوئی کان نئيں دھرے بلکہ ابراہیم بن مالک نوں انہاں دے مقابلے دے لئی روانہ کيتا۔
اس شورش دی ناکامی دے بعد مختار نے قاتلین امام حسین دا پِچھا شروع کيتا ۔ شبث بن ربعی تے شمر بن ذی الجوشن سمیت واقعہ کربلا دے محرکین دی اک جماعت نے بصرہ فرار کيتا ۔ مختار نے اک جماعت انہاں دے پِچھے بھیجی جس نے شمر نوں قتل کيتا جدوں کہ بصره فرار ہونے وچ کامیاب ہو گیا ۔جہاں اس نے مصعب بن زبیر نوں مختار نال جنگ دے لئی اکسایا [۲۵] تے ایہ مختار دے قتل وچ شریک رہیا.[۲۶] اوہ ٧۰ق آس پاس فوت ہويا۔[۲۷]
جد حجر بن عدی زیاد بن ابیہ دے زندان وچ سی تاں شبث عدالت وچ حجر دے خلاف گواہی دینے والےآں وچوں سی۔[۲۸]
روایت
شبث امام علی تے حذیفہ توں روایت کرنے والےآں وچوں اے۔ محمد بن کعب قرظی، سلیمان تیمی[۲۹]، انس بن مالک تے ہور روایاں نے اس توں روایت نقل کيتی اے ہور سنن ابیداود وچ اس توں روایت منقول اے۔[۳۰]
حوالے
منابع
- منقری، نصر بن مزاحم، وقعہ صفین، تحقیق: عبدالسلام محمد ہارون، المؤسسہ العربیہ الحدیثہ، القاہرة، ۱۳۸۲ق.
- ابناثیر، علی بن ابی کرم، الکامل فی التریخ، دارصادر، بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الأشراف، تحقیق: سہیل زکار و ریاض زرکلی، درالفکر، بیروت، ۱۴۱٧ق/۱۹۹۶م.
- دینوری، احمد بن داود، الأخبار الطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر مراجعہ جمال الدین شیال، منشورات الرضی، قم، ۱۳۶۸ش.
- ابن حجر عسقلانی، الإصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، دارالکتب العلمیہ، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ذہبی، محمد بن احمد، تریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، دارالکتاب العربی، بیروت، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
- ابن کلبی، جمہرة النسب، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰٧ق-۱۹۸۶م.
- طبری، محمد بن جریر، تریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراہیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸٧ق/۱۹۶٧م.
- دمشقی(ابن کثیر)، اسماعیل بن عمر، البدایہ و النہایہ، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰٧ق/۱۹۸۶م.
- خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر آثار شیعہ، قم، ۱۴۱۰ ق/۱۳۶۹ش.
- کلینی، الکافی، دارالکتب الإسلامیہ، تہران، ۱۳۶۵ش.