ضلع امبرسر
| ضلع امبرسر | ||
|---|---|---|
.svg) نقشہ | ||
| انتظامی تقسیم | ||
| ملک |  بھارت [۱] | |
| دارالحکومت | امبرسر | |
| تقسیم اعلیٰ | جالندھر ڈویژن | |
| جغرافیائی خصوصیات | ||
| متناسقات | 31°35′00″N 74°59′00″E / 31.583333333333°N 74.983333333333°E [۲] | |
| رقبہ | 2683 مربع کلومیٹر | |
| آبادی | ||
| کل آبادی | 2490656 (۲۰۱۱)[۳] | |
| • مرد | 1318408 (۲۰۱۱)[۳] | |
| • عورتیں | 1172248 (۲۰۱۱)[۳] | |
| • گھرانوں کی تعداد | 488898 (۲۰۱۱) | |
| مزید معلومات | ||
| اوقات | متناسق عالمی وقت+05:30 | |
| باضابطہ ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ | |
| جیو رمز | 1278711 | |
ترمیم  | ||
ضلع امبرسر، چڑھدے پنجاب دا اک ضلع اے۔
تریخ
امبرسر 1574 اے ڈی وچ سکھاں دے چوتھے گرو سری رام داس جی ولوں وسایا گیا۔ ستھاپنا توں پہلاں ایہہ سارا کھیتر سنگھنے جنگل نال بھریا سی اتے بہت ساریاں جھیلاں اتھے موجود سن۔ شہر دی شروعات کرن لئی گرو جی نے پٹی اتے قصور توں وکھرے وکھرے کھیتراں دے بونجا وپاریاں نوں بلایا۔ ایہناں پریواراں نے شہر وچ بتی دوکاناں شروع کیتیاں جہڑیاں اج وی اتھے موجود بتی سی ہٹاں دے نام نال موجود ہن۔ گرو جی خود ایہناں پریواراں نال آ کے رہن لگے تے اس نوں رامداسپر آکھیا جان لگا اتے سری گرو گرنتھ صاحب وچ وی اس دی تعریف کیتی گئی۔
امبرسر دا ناں امرت سروور توں پیا جس دی اساری سری گرو رام داس جی نے شروع کیتی سی نوں اوہناں دے جانشین سری گرو ارجن دیوَ جی نے پورا کیتا اتے سری ہرمندر صاحب نوں بالکل مرکز وچ بنایا۔ اس توں بعد جدوں سری گرو ارجن دیوَ جی نے سری گرو گرنتھ صاحب پورا کر لیا تاں گرو گرنتھ صاحب جی دا پرکاش سری ہرمندر صاحب وچ کر دتا گیا۔ بابا بڈھا صاحب جی نوں پہلے گرنتھی وجوں نامزد کیتا گیا۔
گرو گوبند سنگھ جی توں بعد بابا بندہ سنگھ بہادر ناندیڑ توں پنجاب آئے تے اوہناں نے پنجاب نوں مغلاں دے بہت سارے اتاچاراں توں مکت کروایا تے مغلاں نوں ہرایا۔ اس نال بہت سارے جتھے اتے مسلاں ہوند وچ آئیاں۔ باراں مسلاں نے پنجاب نوں کنٹرول وچ رکھیا اتے ویلے ویلے تے اپنا دائرہ ودھاؤن دی کوشش کردیاں رہیاں۔ ایہناں وچوں چار مسلاں آہلووالیا مثل، کنھئیا مثل، رامگڑھیا مثل تے بھنگی مثل نے ویلے ویلے سر امرتسر نوں کنٹرول وچ رکھیا۔
مہاراجا رنجیت سنگھ توں پہلاں باہرلا امبرسر بھنگی مثل دے ماتحت رہیا جیہنے گوبند گڑھ قلعہ بنایا۔ اوہناں نوں مہاراجا رنجیت سنگھ ولوں اپنے راج دے آغاز وچ کچل دتا گیا سی۔
آہلووالیا مثل نے امرتسر دے سبھ توں وڈے حصے دی رکھیا کیتی۔ جسا سنگھ آہلووالیا اس دا سبھ توں وڈا مشہور لیڈر سی۔ اسنے 1765 ء وچ افغان احمد شاہ ابدالی نوں امرتسر دی لڑائی وچ ہرایا سی۔ کسے ویلے اوہ سبھ توں امیر اتے سبھ توں طاقتور مسلدار سی۔
باقی امرتسر دا حصہ رامگڑھیا مثل دے ماتحت رہا اتے سبھ توں طاقتوار مثل سی۔ ایہہ مثل بہت وڈی چکڑ دی کندھ نال گھری ہوئی سی جس نوں رامنومی جاں پرماتما دا قلعہ کیہا جاندا سی۔ اس اپر مغلاں ولوں حملہ کیتا گیا پر ایہہ جسا سنگھ ولوں دوبارہ بنا دتی گئی۔ اس نے اس دا نواں نام رامگڑھ رکھیا جتھوں اس مثل دا نام رامگڑھیا مثل پیا۔
اوہ اک خطرناک ملٹری لیڈر سی اتے اس نے نویں دلی وچ لال قلعے نوں قبول کیتا۔ مغلاں نوں چار بندوقاں نال ہی ہرا کے بھجا دتا۔ اس مشن دے راج دوران بیرک، قلعے اتے حویلیاں بنائیاں گئیاں جو کہ ہرمندر صاحب دے آلے دوآلے فوجی تینات کرن لئی ضروری سن۔
1803 اے ڈی دے وچ ساریاں مسلاں نوں اپنی سرپرستی ہیٹھ لیاندا اتے امرتسر دی رکھیا اپنے ہیٹھ لئی۔ اوہناں نے گوبندگڑھ قلعے نوں جدید تکنیکاں ماتحت لیاندا۔
اوہناں مغل لائینز دا اک باغ اتے رامباگ بنایا اتے اوہناں نے ہرمندر صاحب نوں سونے نال ڈھکیا جس نوں اسیں اج دے روپ وچ دیکھ رہے ہاں۔ مہاراجا رنجیت سنگھ نے امرتسر شہر دے آلے دوآلے باراں دروازے بنوائے۔ اج صرف اک ہی رامباگ گیٹ بچیا ہویا اے۔ 1840 اے ڈی وچ امبرسر انگریزاں دے ماتحت وی آیا۔ اوہناں نے اپنے راج وچ باہر دیاں دیواراں ختم کیتیاں اتے دوبارہ گیٹ بنوائے جتھوں، اوہ امرتسر شہر دا پربندھ چلاؤندے سن۔ انگریزاں نے رام باغ دا نام کمپنی باغ رکھیا۔ انگریزاں دے یگ ویلے ساراگڑھی گرودوارہ، ہن والا ریلوے سٹیشن اتے ڈاک خانا بنائے۔
بھارت اتے انگریزاں دے خاص رشتیاں دی خاص اداہرن خالصہ کالج اے جہڑی کہ چیل منڈی دے واسی رام سنگھ ولوں بنائی گئی سی۔ اس دے کماں وچ اوسبورن ہاؤس وکھے مہارانی وکٹوریا دا دربار ہال، میسور اتے کپورتھلہ دا دربار ہال، چیف کالج لاہور، بہت ساریاں بھارت اتے انگریزاں دے رشتیاں نوں دسدیاں عمارتاں آؤندیاں ہن۔ اوہ لکڑ دے کم اتے لکڑ دیاں وستاں نوں کٹّ کے خوبصورتی دین وچ ماہر سن۔