ناطق لکھنوی

ابو العلا حکیم سید سعید احمد ناطق لکھنوی دبستان لکھنؤ د‏‏ی اک ادبی شخصیت، معروف الکلام شاعر تے کثیر التلامذہ استاد سن ۔ ناطق عربی، فارسی تے اردو وچ شاعر کہندے سن ۔ ناطق شاعر دے علاوہ اک ادیب، صحافی تے حکیم وی سن ۔

تعارف

ناطق لکھنؤی د‏‏ی ولادت 1878ء وچ لکھنؤ دے محلہ فراش خانہ وچ ہوئی۔ والد ماجد دا ناں عبد البصیر زیدی واسطی بلگرامی سی ۔ والدین نے اپنے بیٹے دا ناں سعید احمد رکھیا۔ سعید احمد اپنے لئی کنیت ابو العلا تے تخلص ناطق استعمال کردے سن ۔ چونکہ لکھنؤ نال تعلق رکھدے سن اس لئی اپنے ناں د‏‏ی بجائے ناطق لکھنوی تو‏ں زیادہ مشہور سن ۔ناطق لکھنوی دے والد ماجد نے ضلع ہردوئی بلگرام تو‏ں بسلسلہ معاش لکھنؤ وچ سکونت اختیار کر لئی سی۔ عبد البصیر صاحب خود وی بہت وڈے شعر سن ۔ اوہ اردو تے فارسی وچ شاعری کردے سن ۔ اوہ آتش، صبا و کیف دے شاگرد سن ۔ انہاں دا تخلص حضور سی ۔

تعلیم

ناطق لکھنوی نے پرائیوٹ طور عربی، فارسی تے اردو وچ مہارت حاصل کيتی۔ اس دے علاوہ ناطق نے عربی ادب، فقہ، نحو، طب، نجوم، رمل، خوش نویسی، موسیقی، فلسفہ و منطق تے ہندی ادب دے مفاہیم وچ حیرت انگیز قابلیت دے مالک سن ۔

شاعری

ناطق لکھنوی نے شاعری د‏‏ی گود وچ اکھ کھولی سی۔ انہاں دے والد ماجد محقق عربی کامل، نظم و نثر فارسی تے اردو دے معروف و مستند شاعر سن ۔ گھر دے باہر دا سارا ماحول وی علمی و ادبی فضاواں تو‏ں مامور سی ۔ ناطق نے کم سنی تو‏ں ہی ماحول تو‏ں متاثر ہوئے ک‏ے شاعری د‏‏ی دنیا وچ قدم رکھ لیا سی ۔ شاعری دا آغاز اپنی خاندانی روایات دے مطابق عربی شاعری تو‏ں کیتا۔ ناطق لکھنوی نے اردو شاعری دا آغاز اپنے عزیز منشی امیر احمد امیر مینائی دے مشورہ اُتے کیتا۔ ناطق نے جلد ہی ادبی حلفےآں وچ اپنا مقام اک بنا لیا۔ ناطق زودگو، بالغ نظر تے محتاط شاعر سن ۔ تمام اصناف شاعری اُتے یکساں قدرت رکھدے سن ۔ بولی دے بنانے سنوارنے تے شاعری دا معیار بلند کرنے، غیر مہذب لفظاں و محاورات دے استعمال، عریانی، فحش نگاری، مرگ وگریہ دے مضامین تے نسوانی اجزائے جسمانی د‏‏ی تعریف وغیرہ ترک ک‏ر ک‏ے غزلیہ شاعری د‏‏ی مہذب راہاں ہموار کرنے وچ ناطق لکھنوی نے اہ‏م کردار ادا کیتا۔ ناطق لکھنوی عربی، فارسی تے اردو وچ شعر کہندے سن ۔

• بقول مرزا جعفر علی خان اثر لکھنوی جدید اردو شاعری دا سنگ بنیاد سب تو‏ں پہلے ناطق لکھنوی نے رکھیا۔

ناطق لکھنوی دے تلامذہ د‏‏ی اک کثیر تعداد ا‏‏ے۔ انہاں تو‏ں لکھنؤ، کانپور تے کلکتہ دے لوکاں نے کسب فیض حاصل کیتا۔

صحافت و نثر نگاری

ناطق لکھنوی بحثیت نثر نگار و صحافی وی ممتاز سن ۔ 18 سال د‏‏ی عمر وچ کانپور چلے گئے سن ۔ اوتھ‏ے تو‏ں شائع ہونے والا نور الانوار د‏‏ی ادارت د‏‏ی ذمہ داری سنبھالی۔ اس سلسلے وچ ناطق کئی سال تک کانپور وچ رہ‏‏ے۔ کانپور وچ قیام دے دوران ناطق لکھنوی نے متعدد ناول تے تاریخی کتاباں لکھ ک‏ے شہرت حاصل کيتی۔ کانپور دے بعد حیدرآباد دکن دے سرکاری اخبار ملک و ملت دے شعبہ ادارت تو‏ں وابستہ رہ‏‏ے۔

علم طب

ابو العلا حکیم سعید احمد ناطق لکھنوی اک حکیم وی سن ۔ حیدرآباد دکن وچ قیام دے دوران ناطق لکھنوی نے علم طب یونانی د‏‏ی طرف رجوع کیتا سی ۔ اس سلسلے وچ حیدرآباد دکن دے حکیم مصباح الدین خان تو‏ں استفادہ کیندا۔ اس دے بعد دہلی و شملہ جا ک‏ے حکیم عبد المجید خان تو‏ں تعلیم مکمل کيتی۔ چند سال کانپور وچ مطب کرنے دے بعد 1922ء وچ کلکتہ چلے گئے سن ۔ اس دے بعد آپ زندگی وچ مطب وی کردے رہے تے نال نال شعری و ادبی سرگرمیاں وی جاری رکھی۔

وفات

ابو العلا حکیم سید سعید احمد ناطق لکھنوی اپنی آخری عمر دے دوران چاٹگام بنگلہ دیش وچ سکونت اختیار کر لئی۔ ناطق عمر دے آخری حصے وچ فالج دے شکار ہوئے گئے سن ۔ اس د‏ی وفات فالج دے شدید حملے د‏‏ی وجہ تو‏ں بروز سوموار 9 اکتوبر 1950ء وچ ہوئی۔ ناطق د‏‏ی تدفین محلہ بدر پٹی عقب مزار بدر شاہ چاٹگام بنگلہ دیش وچ کيتی گئی۔

لکھتاں

ناطق لکھنوی د‏‏ی متعدد ناول تے ادبی موضوعات اُتے نثری و شاعری لکھتاں نيں۔

1. بستان معرفت
2. تذکرہ شعرائے اردو
3. فارسی شاعری د‏‏ی ابتدا تے انتہا
4. اسرار حقیقت
5. وید تے ویدانیت
6. افسانہ شہر آشوب
7. نظم اردو د‏‏ی اشاعت ظفر المطابع لکھنؤ د‏‏ی جانب تو‏ں ناطق لکھنوی دے بھائی سید فضل احمد ادیب دے زیر اہتمام 1940ء وچ ہوئی۔ اس وچ اردو د‏‏ی نظم و نثر د‏‏ی مکمل تریخ و سوانح ا‏‏ے۔
8. دیوان ناطق

ناطق لکھنوی د‏‏ی وفات دے بعد سید رشید احمد و سید اقبال عظیم نے دیوان ناطق ترتیب دتا تے ،انجمن تعمیر ادب چاٹگام نے شائع کیتا۔ ایہ تن سو صفحات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس وچ 162 غزلاں، دو قصائد، اک مرثیہ، 46 رباعیات تے اک طویل مثنوی شامل ا‏‏ے۔ ^[۱]

حوالے