Афанасий Петрович Илларионов – тылбаасчыт быһыытынан

Афанасий Петрович Илларионов - тылбаасчыт быһыытынан

Моисей Ефимов, Семен Руфов кинини үтүө тылбаасчыт быһыытынан элбэхтик ахталлара. Бэчээттэнэн тахсыбыт «Тылбаастар»^[1] диэн кинигэтэ эдэр сааһыгар оҥорбут тылбаастарыттан талыллыбыттар. Мантан көрдөххө, кини эдэр эрдэҕиттэн литератураны киэҥник ырытан билэр буолан, тоҕо эрэ киһи дууһатыгар, сүрэҕэр-быарыгар дириҥник иҥэр, өлбөт-сүппэт үйэлээх айымньылары болҕомтоҕо ылан тылбаастаабыта кэрэхсэбиллээх.

Сергей Есенин «Персия матыыптара» диэн хоһооннорун бөлөҕө чахчы кыайа тутуллан тылбаастаммыттар. Тылбаастанар төрүт тиэкис устуруокаларын тутула, сүһүөҕэ, рифмата үксүгэр чуолкайдык тутуһуллубутун таһынан, этии тутулун ааптар оҥорбут истиилиттэн туораабата тылбаасчыт үтүө суобастаахтык үлэлээбитин көрдөрөр. Сергей Есенин хоһооннорун уратыта бары ымпыгар-чымпыгар тиийэ толору уу сахалыы билиҥҥи тылынан бэриллибитэ – тылбаасчыт профессиональнай таһыма үрдүгүн көрдөрөр. Холобур, бэйиэт аатырбыт «Шаганэм, сэгэрим Шаганэ!» диэн хоһоонун урут киэҥник биллибит тылбаасчыттар Валерий Чиряев, Феоктист Софронов эмиэ сахалыы саҥардан тураллар.

«Тылбаастарга» киирии тылы Семен Руфов, ааптар тыыннаах эрдэҕинэ суруйбута олус истиҥ, үрдүк сыанабыллаах, сөптөөх быһаарыылардаах. Киһи үөрүөҕэ – кинигэни хомуйан оҥорооччулар бары даҕаны полиграфическай өттүнэн олус тупсаҕай, халын тастаах, үчүгэй кумааҕыга бэчээттээн саха ааҕааччытыгар бэртээхэй бэлэҕэ утары ууммуттар. Бу тылбаастар саҥа күн сирин көрөллөрүгэр саха норуотун үтүөкэннээх бэйиэтэ Күннүк Уурастыырап бэргэнник өтө көрөн эппитэ билигин биһиги ааҕарбытыгар ордук тоҕоостоох курдук иһиллэр.

Афанасий Петрович Илларионов «Тылбаастарын» биһиги култуурабыт, духовнай сайдыыбыт улахан ситиһиитин курдук үрдүктүк сыаналыыбыт. Кэлэр өттүгэр тылбаасчыт бэйэтэ айбыт хоһооннорун эмиэ маннык тупсаҕайдык оҥорон бэчээттиэхтэрэ диэн күүтэбит, эрэнэбит.

«Персия матыыптарын» Афанасий Илларионов тылбаастаабыта тылбаас ускуустубатын дьоһуннаах ситиһиитинэн ааҕыллар. Ону биһиги өҥҥө сыһыаран, тылбаасчыт цикл ис хоһоонун (денотат), хос өйдөбүлүн (коннотат) тириэрдибититтэн итэҕэйдибит, ааптар туттар ньыматын тутуспутун көрдүбүт.

Нуучча бэйиэтэ персидскэй айылгылаах хоһооннору суруйуута, ол бүтүннүү сахалыы бэриллиитэ - бу литэрэтиирэлэр ситимнэрин, сабыдыаллаһыыларын, байытыһыыларын арылхай холобура. Маныаха бу үс ситим үһүөн үрдүк таһымнаах буоланнар «Персия матыыптара» цикл суолтата улахан.