Ачыкы - саамай дьоҥҥо-сэргэҕэ тарҕаммыт оптическай прибор, киһи хараҕын көрүүтүн көннөрөр эбэтэр киһи хараҕын араас сабыдыалтан көмүскүүр  тэрил.

Ачыкы таас эбэтэр пластиковай линзаттан турар, кини ачыкы иитигэр сыстар. Ардыгар кулгаахха илиллэр ачыкы иитин оннугар, төбөҕө кэтиллэр лиэнтэни ,эбэтэр тирии быаны тутталлар.

Ачыкы араарыллар чаастара

1. Ачыкы иитэ

2. Ачыкы иитин күргэнэ

3. Ачыкы тааhа

4. Мурун тирэҕэ

5. Иэччэх

Ачыкы остуоруйата

Күнтэн хаххалыыр ачыкы

Бастыкы, күнтэн хаххалыыр ачыкыны оҥорбуттар түгэх Хоту дойду , Азия уонна Америка олохтоохторо. Кинилэр ачыкыны кыыл уҥуоҕуттан эбэтэр мас хатырыгыттан ,харахха анаан кыараҕас быһыылаан оҥороллор эбит.

Бастакы күнтэн хаххалыыр ачыкы чахчыттан ыллахха торүттэммит сирэ Кытай.

Харах көрүүтүн тупсарар ачыкы

Харах көрүүтун тупсарар ачыкы уөдүйэ илигинэ өстүөкулэ тааһынан тутталлар эбит.

Бастакы ачыкы быһыыта 12 үйэҕэ Италияҕа оҥоьуллубут. Сабаҕалаан көрдөххө, бастакы харах көрүүтүн тупсарар ачыкы 1284 сыллаахха Сальвино Армати диэн киһиннэн оҥоһуллубут. Ол эрэн ити туоһулааһын ханнык да докумуоҥҥа киирбэтэх.

Бастакыннан ачыкы баар буолуута 1289 сылга туоһу сурукка киирбит эбит.

Ачыкы бастакы уруһуйа Тревизо(Италия) сиэркэпкэ, 1352 с. Томмазо да Модена монаҕынан уруһуйданан көстүбүт.

XVI үйэҕэ дылы  ырааҕы эрэ көрүү ачыкы баара, кэлин харалҕана ачыкыта үөскээбит.

XVII үрүн көмүс ииннээх, диоптрийдаах ачыкыны ыраахтааҕы Алексей Михайлович кэтэр эбит.

XVIII үйэ саҕаланыыта Лондон куорат олохтооҕо, оптиканнан дьарыктанааччы Эдвард Скарлетт ачыкыга кылдьыы эппит