Роман Гаврильевич Васильев

Кимтэн кииннээх ,хантан хааннаах.    “Саха төрдө буолбут Эллэй Боотуртан үөскээбит хос-хос сиэнэ Мунньан Дархан диэн киһи сиэнэ Тыйыс Тыыллыма олорон ааспыт.Бу Тыйыс Тыыллыма хос-хос сиэниттэн Ат Аһыыкайтан Токунай Ойуун диэн биһиги нэһилиэкпитигэр аата ааттаммат улахан , сүдү киһи олорбут.Онон Тыйыс Тыыллыма диэн ыраах төрүппүт аатын ылан Тыыллыма буоллахпыт буолуо , онтон арыый чугаһынааҕы Ат Аһыыкай аатын ылан нэһилиэк тоҕус аҕа уустарыттан биир улаханнара, элбэх киһи –сүөһү тоҕуоруйан үөскээбит улахан аҕа ууһа Аһыыкай диэн аатырбыт.

Ат Аһыыкай сиэнэ Токунай ойуунтан Күтэр Маппый , Байам Микииппэр уонна Агдаан Баһылай диэн уолаттар үөскээбиттэр.Агдаан Баһылайтан – Роман Гаврильевич Васильев төрүттэрэ –Васильевтар үөскээбиттэр.

1913с. алтынньы 9 күнүгэр Роман  Гаврильевич 1 Тыыллыма нэһилиэгэр күн сирин көрбүт. Соҕотох оҕо , уол эбит. Ханыы гынан кыыс ииттэ ылбыттар. Раиса диэн ааттаабыттар.

Аҕата Гаврил Романович тоҕус сылы быһа бириискэҕэ (көмүскэ) үлэлээбит.Ийэтэ эрдэ өлбүт эбит.Тыыллымаҕа, Майаҕа алын кылаастарга үөрэммит, онтон Ороссолуодаҕа оскуолатын бүтэрбит.Кинини үөрэппит учууталлар-И.И.Платонов, М.П.Широкова –Евмененко.

Үлэ үөһүгэр Роман Гаврильевич ʏгʏс элбэх сиргэ сылдьан ʏлэлээбитэ. Ол курдук Мэҥэ Хаҥаласка, Ɵймөкөөҥҥө, Алдаҥҥа хаалларбытсырдык суоллара билигин да дьоҥҥо –сэргэ5э биллэрдиэххэ сөп.Онон тэҥнээн көрүөххэ сөп. Мэҥэ Хаҥалас

1930с. Тыа хаhаайыстыба артыалларын бэрэссэдээтэлэКолхозтары тэрийбит. «Кэскил” диэн артыалы тэрийбитэ.Онтон Молотов аатынан колхоз буолбута.Хотону дьиэттэн араарыы, сир түҥэтигэр суруксуттаабыт.1930-1932с.ЫБСЛКС Мэҥэ Хаҥалас райкомун иhинэн о5о коммунист тэрилтэтин бюротун бэрэссэдээтэлэЗаемҥа суруттарыы, сберкассаҕа кылааты уурдарыы,бэчээккэ суруттарыы,сааскы ыһыыга, тыа хаһаайыстыбатын буортулааччылары кытта охсуһуу тэриллибит.1956-1958МТС директораТыа хаhаайыстыба техникатын ремоннааhыны заводской таhымҥа таhаарбыттар.Быраҕыллыбыт сирдэри туhаҕа таhаарбыттар.Хотоннору сайылыктары толору механизациялаабыттар.Үрʏҥ аhынан хааччыйыы (ʏлэhиттэри) Потребкооперация эмиэ ʏлэтэ ʏрдээбитэ.Аллараа Бэстээххэ энерговагоннары туруорбуттар.Онтон электролиниялары тардыбыттар.Фестивалларга кыттыыны хааччыйара, өйʏʏрэ.Оҕуруот аhын ʏʏннэрии.Племенной ʏлэ, искусственнай сиэмэлээhин, ынаҕы механическайдык ыаhын, МТБ бөҕөргөтʏʏ, гаражтары, мастерскойдары тутуу, ПМК-лар ʏлэлэрэ 2-3 төгʏл улаатыннарыллыбыта.Аллараа Бэстээх өрʏс уҥуордааҕы илиҥҥи оройуоннаа5ы транспортнай узеллара буолбута.Таас тутуулар элбээбиттэрэ.Баанньык, прачечнай тутуллубута.Суолу асфальтыыр ʏлэ саҕаламмыта.Павловскайга агрогородок проектааhыныгар кэпсэтиини ыыппыта.1965-1974Мэҥэ Хаҥалас исполкомун бэрэссэдээтэлэОройуон сэбиэтигэр нэhилиэгиттэн хас да төгʏл депутатынан талыллыбыта.Республика5а сельсоветтар куоталаhыыларыгар бастаан Кыhыл Знамя уонна харчынан бастакы бириэмийэни ылар чиэстэммиттэрэ.Алданы кытта ʏлэҕэ хардарыта көҕʏтʏhʏʏлээх буолар дуогабарын тʏhэрсэн кʏʏстээх ʏлэ барбыта. 500 тахса мэҥэ дьоно алданнарга көмө ыытара.Алдан оройуона олохтообут «Сиэрпэ уонна Ɵтʏйэ» бырааhынньык «Үрʏҥ илгэ Чороонун» бириэмийэ лауреата, нэhилиэк олохтооҕо , Герой-Ийэ , Октябрьскай Революция орден кавалера, Профсоюзтар Бʏтʏн Союзтаа5ы 16с сьезтэрин делегата Мария Дмитриевна Устинова оройуоҥҥа өлгөм ʏʏнʏʏ иhин ʏлэни көҕʏлээччилэриттэн биирдэстэрэ буолбут.Кадрдары бө5өргөппʏтэ (совхозка), оройуон сэбиэтин ʏлэтин тупсарбыта.М.П.Захаров ,Г.А.Старостин ,Н.А.Сивцев , Н.Н.Амбросьев опыттаах профессионаллары улахан совхозка туруорбут.Боруода тупсарыыта, ʏрдʏк ʏʏнʏʏ баар этэ.Оҥорон таhаарар валовой продукция 11-12 бырыhыан биэрэр буолбут.Хамнас ый аайы төлөнөр буолбут.Сунтаары, Уус-Алданы сиппиттэр.Саҥа пилорамалары киллэрбит (промкомбинат) Оскуола , кулууп , балыыhа тутуллубут.7кылаастаах оскуолалар орто оскуола буолбуттара.Тыа хаhаайыстыбатыгар ынах- 36 тыh., ыанар ынах-14800, эт-ʏʏт-13% биэрэрэ Республика5а, ʏʏт туттарыы-17400т.эт туттарыы кг-3600т. хортуоппуй- 6000т.о5уруот аhа- 3600т. ʏөрэх-кабинетнай система, В.А.Сухомлинскай ньыматын туhаныы, Белгородскай уобалас оскуола комплекстарын олохтооhун. «Кыталык», «Төлөннөр», «Туллукчаан» уо.д.а. коллективтар ʏөскээбиттэрэ.Арыгыны утары охсуhуу ʏлэтэ барбыта.Герой Попов көмʏллэ сытар Белоруссия Лоевскай оройуонун ʏлэhиттэрин кытта сибээс олохтообута.Уус Алдан, Нам улусстарын кытта социалистическай кʏрэхтэhиилэр буолаллара.Оройуон киинин Майаттан көhөрбөтө5ө. Култуура , искусство дьонун кытта алтыhара. Оройуон музейын И.Е.Зыковтыын тэрийбиттэр (Ÿлэ, Албан аат музейа). Оройуон архитекторын кытта А.Ф.Ларионов салайааччылаах комиссия тэриллэн паамытынньыктары пааспардаабыттара.Ɵймөкөөн1941с.-1943с.ВКП (б) Ɵймөкөөн райкомын бастакы сэкиритээрэУлахан колхозтар тэриллибиттэр.(640 киhи,2000 ынах, 188 сылгы)Оскуола ,балыыhа тутуллубуттар.Томторго аэропорт тутуллубут.Дьокуускай куорат1932-1935ЫБСЛКС Саха обкомун о5о коммунист тэрилтэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта1935-1937ЫБСЛКС Саха обкомун политʏөрэх секторын сэбиэдиссэйэ1938ЫБСЛКС Дьокуускайдааҕы горком бастакы секретара1939-1940«Кыым» хаhыат редакциятын партия пропагандатын отделын сэбиэдиссэйэ1943-1944ВКП (б) Саха обкомун кадр отделын секторын сэбиэдиссэйэ1944-1948ВКП (б) Дьокуускайдааҕы горком 3с секретара1951-1953ССКП Дьокуускайдааҕы горком бастакы секретара1953-1956Саха АССР Олохтоох промышленноhын министрэТыа хаhаайыстыбатыгар кормовой база, механизация ʏлэтин ыытар.Лесокомбинат, «Якутсеверострой» тэриллэр.Сибээс олохтонор.Электростанция ʏлэтэ кʏʏhʏрэр.ЯГУ тутарга боппуруос көрʏллэр.Олохтоох кадрдарга көмө. Миэбэл, кожа ,атах таҥаhын, оҥорор, иис фабрикалара баар буолаллар.1963-1965Саха АССР Заречнай оройуон исполкомун председателэ.

1991с. ыам ыйын 3 күнүгэр уһун ыарахан ыарыыттан күн сириттэн күрэммит.

Туһаныллыбыт литература:

1.Оло5у уһансыбыт салайааччы(Р.Г.Васильев туһунан ахтыылар)Дь.2007с. (3-150стр)2.sah/m/Wikipedia/org/.Бикипиэдьийэ 3.Саха сирэ хаһыат” Мин партия уонна норуот саллаатабын” 910.03

                                                                                          Попова Алина Ивановна