Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтэ

2006 сыл алтынньы 2 күнүнээҕи 2942 №-дээх «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтин туһунан» Саха Өрөспүүбүлүкэтин Президенын Ыйааҕа тахсыбыта. Бу Ыйаахха хойут Саха Өрөспүүбүлүкэтин Президенын 2009 сыл от ыйын 13 күнүнээҕи 1525 №-дээх Ыйааҕынан уларытыылар киллэриллибиттэрэ.
Бу Ыйаах сүрүн тосхоллоро:

• Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтэ Саха Сиригэр олохсуйбут, үүнэр сэдэх уонна сүтэр кутталлаах айылҕа харамайдарын, үүнээйилэрин уонна тэллэйдэрин көдьүүстээхтик харыстыыр, нэһилиэнньэҕэ айылҕа харыстабылын билиитин тарҕатар, үүнэр көлүөнэни айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаҥҥа иитии соруктартан олохтонор.
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтин Балаһыанньата бигэргэтиллибит (1 сыһыарыы).
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтигэр киирбит хамсыыр харамайдар, үүнээйилэр уонна тэллэйдэр тиһиктэрэ бигэргэтиллибит (2 сыһыарыы).
• Кыһыл кинигэҕэ киирбит хамсыыр харамайдары бултааһын, үүнээйилэри уонна тэллэйдэри хомуйуу сиэрдэрэ бигэргэтиллибит (3, 4 сыһыарыылар).
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтэ 10 сылга бииртэн итэҕэһэ суох бэчээттэниэхтээх.

Хамсыыр харамайдар уонна үүнээйилэр сэдэх көрүҥнэрин Кыһыл кинигэ туруктарынан 5 хаттыгаска араарар:

• 0 (Ex) — урукку кэмҥэ Саха Сиригэр баар буола сылдьыбыт, билиҥҥи кэмҥэ бааллара бигэргэтиллэ илик: тоноҕоһо суох харамайдарга — бүтэһик 30 сылга, тоноҕостоох харамайдарга — бүтэһик 50 сылга;
• I (E) — сүтэр кутталлаах көрүҥнэр, ахсааннарынан сотору кэминэн сүтэр туруктаахтар;
• II (Y) — кэбирэх көрүҥнэр, өскө кинилэр ахсааннарын аҕыйатар фактордар суох буолбатахтарына сотору кэминэн «сүтэр кутталлаах көрүҥнэргэ» киирэр кыахтаахтар;
• III (R) — сэдэх көрүҥнэр. Аҕыйах ахсааннаахтар, хааччахтаах эбэтэр дэҥ сирдэргэ тарҕаммыттар;
• IV (I) — чуолкайдамматах көрүҥнэр. Инники үс хаттыгастартан биирдэстэригэр киирсиэхтэрин сөп, ол гынан баран кинилэр туруктарын туһунан толору билии суох эбэтэр ситэри чинчийиллибэтэхтэр.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтигэр барыта 367 үүнээйи уонна тэллэй (337 тымырдаахтар, 13 муох, 7 лабыкта, 10 тэллэй); 112 харамай (16 үөн-көйүүр, 6 балык, 3 уу-хонуу харамайдара, 2 сыылааччылар, 68 көтөр, 17 үүтүнэн иитээччилэр) көрүҥнэрэ киирбиттэр.

• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит тымырдаах үүнээйилэр тиһиктэрэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит муохтар тиһиктэрэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит лабыкталар тиһиктэрэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит тэллэйдэр тиһиктэрэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит үөн-көйүүр тиһигэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит балыктар тиһиктэрэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит уу-хонуу харамайдарын тиһигэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит сыылааччылар тиһиктэрэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит көтөрдөр тиһиктэрэ
• Саха Сирин Кыһыл кинигэтигэр киирбит үүтүнэн иитээччилэр тиһиктэрэ

• Красная книга Республики Саха (Якутия). Т.1: Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды растений и грибов / М-во охраны природы РС(Я), Департамент биологических ресурсов. — Якутск: НИПК "Сахаполиграфиздат", 2000. — 256 с.
• Министерство охраны природы Республики Саха (Якутия):Красная книга Республики Саха (Якутия). Том 1. Растения
• Министерство охраны природы Республики Саха (Якутия):Красная книга Республики Саха (Якутия). Том 2. Животные