Попов Фёдор Кузьмич
Попов Фёдор Кузьмич (08.12.1921, Сыымах, Иккис Баатара нэһилиэгэ, Мэҥэ-Хаҥалас улууһа, Саха уобалаһа — 13.10.1943, Лоевскай оройуон, Белоруссия) — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Геройа (1944).
| Фёдор Попов | |||
 | |||
| Төрөөбүт күнэ | 8 ахсынньы 1921 | ||
|---|---|---|---|
| Төрөөбүт сирэ | Сыымах, Иккис Баатара нэһилиэгэ, Мэҥэ-Хаҥалас улууһа, Саха уобалаһа | ||
| Өлбүт күнэ | 13 алтынньы 1943 (21 сааһыгар) | ||
| Өлбүт сирэ | Лоевскай оройуон, Белоруссия | ||
| Сулууспалаабыт дойдута | |||
| Сулууспалаабыт сыллара | 1942—1943 | ||
| Солото |  | ||
| Чааһа | 467-с СП, 81-с СД | ||
| Кыргыһыылар/сэриилэр |
| ||
| Наҕараадалара |
| ||
Олоҕун олуктара
Федор Кузьмич Попов 1921 сыл ахсынньы 8 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууһугар Иккис Баатара нэһилиэгэр Поповтар дьиэ кэргэннэригэр сэттэ оҕоттон алтыс соҕотох уол оҕонон күн сирин көрбүтэ. Аҕата Кузьма Самсонович оҕолорун кыра эрдэхтэринэ үлэҕэ-хамнаска үөрэтэн-такайан улаатыннарбыта. 1930 сыллаахха «Октябрь» колхуоска дьиэ кэргэнинээн үлэлии киирбиттэрэ, Сүөдэр 9 саастаа5ар улахан дьону кытта тэҥҥэ үлэлиир буолбута.
1931 сыллаахха, 10 саастаа5ар оскуолаҕа киирбитэ. Алааһыттан 9 километр ыраах сиргэ сатыы баран үөрэнэн кэлэрэ. Үөрэҕин таһынан Сүөдэр дьиэ ис-тас үлэтигэр дьонугар илии-атах буолара. Кыһынын үөрэнэн, сайынын колхуоска үлэлиирэ.
1936 сыллаахха 5 кылааһы бүтэрэн баран аҕата ыараханнык ыалдьан оскуолатыттан тохтообута, уонна колхуоска күүстээх үлэтин саҕалаабыта. 1937 сыл кыһыныгар Сүөдэр үлэтин таһынан бииргэ үлэлиир дьонун сүүрбэ киһини ахсаан ааҕарга уонна суруйарга үөрэппитэ.
19 сааһын туолбутун кэннэ 1940 сыллааха ѳр сылларга үлэлээбит «Октябрь» колхуоһугар биригэдьииринэн талыллар. Сүөдэр наһаа ирдэбиллээх, эппиэтинэстээх, үлэһиттэрин кытта өрүү тэҥҥэ сылдьар буолан, үчүгэй салайааччы хайҕабылын ылбыта.
Сэриигэ кыттыыта
1941—42 сыллар кыһын аармыйаҕа барар саастаах уолаттар военкомат иһинэн тэриллибит куруһуокка нуучча кэпсэтэр тылын үөрэппиттэрэ. Аармыйаҕа 1942 с. бэс ыйыгар Мэҥэ-Хаҥалас оройуоннааҕы военкоматынан ыҥырыллан барбыта. Хонуу биригээдэтин салайааччытынан кини быраата Петр хаалбыта.
Пермь куорат аттыгар кылгас кэмнээх автоматчиктар куурустарын үөрэнэн бүтэрбитэ. Сэриилэһэр аармыйаҕа тиийэн 61-с аармыйа 81-с стрелковай дивизиятын 467-с стрелковай полкатын 1-кы батальонун 3-с ротатын байыаһа буолбут.
1943 с. алтынньы 1 күнүгэр Глушец диэн дэриэбинэ аттыгар биир бастакыннан Днепр өрүһү туораан тахсар. Өстөөх траншеяларыгар бастакынан ыстанан тиийэн илиинэн охсуһуу кэмигэр пулеметтарын былдьыыр. Бу охсуһууга 23 ниэмэс саллаатын уонна офицеры охторор. Уонунан ааҕыллар өстөөхтөр хос атаакаларын төттөрү охсор. Бэйэтин подразделениетын өрүһү туоруурун хааччыйар. Бу кэнниттэн уонча күн буолбут быыстала суох кыдыйсыыларга 70 ниэмэһи өлөрбүт.
Бу сылдьан ыараханнык бааһырар уонна 1943 сыл алтынньы 13 күнүгэр госпитальга өлбүт. Белоруссия Гомель уобалаһын Лоев оройуонун Дерожичи дэриэбинэтигэр көмүллүбүт.
ССРС Үрдүкү Сүбэтин Президиумун 1944 сыл тохсунньу 15 күнүнээҕи Ыйааҕынан байыаннай сорудахтары көрдөрүүлээхтик толоруутун уонна өстөөхтөрү кытта кыргыһыыларга хорсун, геройдуу быһыытын иһин кыһыл армеец Попов Фёдор Кузьмичка өлбүтүн кэннэ Сэбиэскэй Сойуус Геройун аата иҥэриллибитэ[1].
Наҕараадалара уонна ытык ааттара
- «Кыһыл көмүс Сулус» мэтээл (15.01.1944)[2][3]
- Ленин уордьана (15.01.1944)
- Мэҥэ-Хаҥалас улууһун ытык киһитэ (1985)[4]
Үйэлээх аата
 | Бу баска суолталаах ситэрии ирдэнэр. Ыстатыйа баһын толорон көмөлөһүөххүн сөп, ол кэннэ бу биллэриини сот. |
Быһаарыылар
Сигэлэр
Попов Фёдор Кузьмич. Cитим-сир «Герои Страны».
- Якутяне - Герои Советского Союза и Российской Федерации кавалеры ордена Славы 3-х степеней
- Саха саарыннара. Хомуйан оҥордулар Л. Г. Николаев, А. Г. Николаев, Ф. Э. Данилов. — Дь.: «Кудук», 1998. — ISBN 5-7863-0122-2