Vitamina A

La vitamina A eni (nti l'omu e àvutri armali) na vitamina idrusulùbbili ca s'attruva n varî formi c'hàvinu tutti n'aneddu β-iununi lijatu cu na catena isuprinòidi chiamata gruppu ritinili.

Formi e cunvirzioni

Dâ dieta s'ottennu lu β-caruteni (pruvitamina A) e lu ritinolu (spissu dittu vitamina A). Li àvutri formi attivi dâ vitamina sunnu uttinuti ppi riazzioni nzimàtichi, zoè:

Lu β-caruteni eni ossidatu a ritinali (ritinaldèidi) nnô ntistinu dâ β-caruteni diussiginasi. Lu ritinali s'otteni macari di l'ossidazzioni dô ritinolu (riazzioni catalizzata dâ ritinolu dîdruginasi NADP⁺ dipinnenti, chi catalizza la riazzioni nversa virè).
Lu ritinali eni ossidatu a trans-àcitu ritinòicu.
Lu trans-àcitu ritinòicu appuoi poti èssiri isumirizzatu a 9-cis-àcitu ritinòicu di n'àcitu ritinòicu isumirasi.
Lu ritinali poti macari estirificatu di na estirasi nô ntistinu cu àcitu palmiticu, furmannu ritinolu palmitatu.

Funzioni

Li varî formi dâ vitamina hàvinu diversi funzioni biològgichi:

Lu β-caruteni nun eni biologgicamenti attivu.
Lu ritinali servi pâ vista (eni otticamenti attivu).
Lu ritinolu servi pâ ripruduzzioni.
Lu trans-àcitu ritinòicu servi pâ crèscita, pû diffirinziamentu e pû mantenimentu dê tissuti epitiliali; lija lu ricittori RAR (Retinoic acid receptor).
Lu 9-cis-àcitu ritinòicu eni nu murfòginu chi cuntrolla lu nurmali sviluppu; lija lu ricittori RXR (Retinoic X receptor) ntiragennu cu li pathways di signalazzioni dô trans-àcitu ritinòicu, di l'urmoni tiruideu, dâ vitamina D, di li àciti grassi nsàturi comu l'àcitu arachidònicu.