Βιταμίνη Α

H βιταμίνη Α είναι ομάδα ακόρεστων λιποδιαλυτών θρεπτικών οργανικών ενώσεων που περιλαμβάνουν τις ρετινόλη, ρετινάλη και πολλές καροτενοειδείς προβιταμίνες Α (κυρίως το βήτα-καροτένιο).^[1][2] Η βιταμίνη Α έχει πολλές λειτουργίες: είναι σημαντική για την ανάπτυξη, για τη διατήρηση του ανοσοποιητικού συστήματος και την καλή όραση.^[3][4] Η βιταμίνη Α απαιτείται από τον αμφιβληστροειδή του οφθαλμού με τη μορφή ρετινάλης, η οποία συνδυάζεται με την πρωτεΐνη οψίνη για να σχηματίσει τη ροδοψίνη, το μόριο που απορροφά το φως^[5] απαραίτητο τόσο για χαμηλό φως (νυχτερινή όραση) όσο και για έγχρωμη όραση.^[6] Η βιταμίνη Α έχει επίσης ένα πολύ διαφορετικό ρόλο ως ρετινοϊκό οξύ (μια μη αναστρέψιμη οξειδωμένη μορφή ρετινόλης), το οποίο είναι σημαντικός παράγοντας που μοιάζει με ορμόνη για τα επιθηλιακά και άλλα κύτταρα.^[4][7]

Σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, η κύρια μορφή της βιταμίνης Α είναι ένας εστέρας, κυρίως το παλμιτικό ρετινύλιο, ο οποίος μετατρέπεται σε ρετινόλη (χημικά αλκοόλη) στο λεπτό έντερο. Η ρετινόλη είναι η μορφή αποθήκευσης της βιταμίνης και μπορεί να μετατραπεί σε και από την οπτικά ενεργή μορφή αλδεΰδης, ρετινάλη.

Όλες οι μορφές βιταμίνης Α έχουν δακτύλιο β-ιονόνης στον οποίο είναι συνδεδεμένη μια αλυσίδα ισοπρενοειδούς, που ονομάζεται ρετινυλική ομάδα.^[1] Και τα δύο δομικά χαρακτηριστικά είναι απαραίτητα για τη δραστηριότητα των βιταμινών.^[8] Η πορτοκαλί χρωστική ουσία των καρότων (β-καροτένιο) μπορεί να αναπαρασταθεί ως δύο συνδεδεμένες ομάδες ρετινυλίου, οι οποίες χρησιμοποιούνται στο σώμα για να συμβάλουν στα επίπεδα της βιταμίνης Α. Το άλφα-καροτένιο και το γάμμα-καροτένιο έχουν επίσης μία μεμονωμένη ομάδα ρετινυλίου, η οποία τους δίνει κάποια δραστικότητα βιταμινών. Κανένα από τα άλλα καροτένια δεν έχει δραστικότητα βιταμινών. Η καροτενοειδής βήτα-κρυπτοξανθίνη έχει μια ομάδα ιονόνης και έχει δραστικότητα βιταμινών στους ανθρώπους.

Η βιταμίνη Α μπορεί να βρεθεί σε δύο κύριες μορφές στα τρόφιμα:

• η ρετινόλη, η μορφή της βιταμίνης Α που απορροφάται κατά την κατανάλωση ζωικών τροφών, είναι μια κίτρινη, λιποδιαλυτή ουσία. Δεδομένου ότι η καθαρή μορφή αλκοόλης είναι ασταθής, η βιταμίνη βρίσκεται στους ιστούς σε μορφή ρετινυλεστέρα. Παράγεται εμπορικά και χορηγείται ως εστέρες όπως ο οξεικός ή ο παλμιτικός ρετινυλεστέρας.^[9]
• Τα καροτένια άλφα-καροτένιο, βήτα-καροτένιο και γάμμα-καροτένιο και η ξανθοφύλλη βήτα-κρυπτοξανθίνη (όλα περιέχουν δακτυλίους βήτα-ιονόνης), αλλά κανένα άλλο καροτενοειδές, λειτουργούν ως προβιταμίνη Α σε φυτοφάγα και παμφάγα ζώα, τα οποία διαθέτουν το ένζυμο βήτα-καροτένιο 15,15'-διοξυγενάση που διασπά το βήτα-καροτένιο στον εντερικό βλεννογόνο και το μετατρέπει σε ρετινόλη.^[10]