Žitorađa

Žitorađa je naselje u Srbiji u opštini Žitorađa u Topličkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 3543 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 3503 stanovnika).

Žitorađa
Panorama Žitorađe
Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Toplički
Opština	Žitorađa
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	3543
Geografija
Koordinate	43°11′14″N 21°42′28″E / 43.187333°N 21.707833°E / 43.187333; 21.707833
Žitorađa Žitorađa (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	18412
Pozivni broj	027
Registarska oznaka	PK

Geografski položaj i opšti podaci

Opština Žitorađa nalazi se na jugoistoku Srbije, u Topličkom okrugu, na udaljenosti 10 km od koridora 10 koji povezuje Srbiju sa Makedonijom, Grčkom i dalje sa Dalekim istokom. Opština se nalazi na udaljenosti 35 km jugozapadno od Niša, i gravitira Nišu kao ekonomskom, političkom i kulturnom centru.

Istorija

Prvi podaci o Žitorađi kao naseljenom mestu datiraju iz 4. veka, otkad se pominje stari vizantijski grad Žitorađsko kale (lat. Ad Herculum). Iz ovog doba potiče i sačuvan je verski objekat Latinska crkva nadomak Žitorađe.

Žitorađa je 1877. oslobođena od Turaka. Ova godina se smatra godinom osnivanja opštine.

Posebno poznati i atraktivni lokaliteti nalaze se na planini Pasjači—mesto zvano Kale gde su locirani ostaci starog rimskog grada Ad Herkulem, zatim u blizini sela Glašinca - mesto zvano Glašinska čuka, čuvena Latinska crkva koja datira još iz 4. veka.

Obrazovanje

Osnovna škola u Žitorađi počela je sa radom daleke 1873. godine, a ova škole ima i osmorazredna odeljenja u Pejkovcu, Crnatovu i Dubovu, a u ostalim naseljima četvororazredne škole. Škola broji 1652 učenika.Srednja škola Žitorađa radi od 1978. godine. Školu čine 3 obrazovna profila mašinske, poljoprivredne i ekonomske škole.Predškolska ustanova za decu je dečji vrtić Prva radost, osnovan 1981. godine.U Žitorađi postoji Narodna biblioteka sa fondom od oko 35.000 knjiga.

Zdravstvo

Dom zdravlja Žitorađa postoji od 1956. godine, a u svim većim selima postoje ambulante.

Infrastruktura

Okosnicu drumskog saobraćaja čini deonica regionalnog puta R-245 Niš – Žitorađa – Prokuplje - Priština koja prolazi kroz Žitorađu, regionalni putni pravac R–221, Niš - Pejkovac – Prokuplje – Priština koji prolazi kroz Dobrič, središte povrtarske i poljoprivredne proizvodnje opštine, i regionalni put R - 223 A koji povezuje opštinu Žitorađa sa opštinom Bojnik i prolazi kroz Dubovo. Ukupna dužina regionalnih puteva iznosi 38 km. Udaljenost opštine od međunarodnog putnog koridora E-75 iznosi svega 12 km. Poslednjih godina urađeno je mnogo na modernizaciji svih putnih pravaca, a posebna pažnja je posvećena uređenju lokalnih i atarskih puteva. Samo u 2005. godini u potpunosti je renovirano 24 km putne mreže u opštini, a u 2006. godini nastavljeno sa još 5 km novih puteva, tako da se do 2008. g. očekuje kompletna modernizacija svih putnih pravaca u opštini i svih lokalnih ulica.

Elektroenergetska mreža je na zadovoljavajućem nivou. U Žitorađi je u pripremi i rekonstrukcija dalekovoda 10 kV prema Drenovcu i potencijalno novoj industrijskoj zoni Badnjevac.

Većina stanovništva opštine Žitorađa snabdeva se vodom putem bunara, izuzev opštinskog centra Žitorađa koje ima uređen sistem za vodosnabdevanje. Izgradnja vodovodne i kanalizacione mreže u svim selima je u planu. U toku je izgradnja vodovodne mreže u 5 mesnih zajednica po zajedničkom projektu Evropske unije i opštine, a u pripremi su projekti za vodosnabdevanje i ostalih mesnih zajednica.

Na teritoriji opštine postoje bogata izvorišta vode. Projektom je planirano povezivanje u jedinstven sistem koji će biti povezan sa sistemom vodosnabdevanja Selova.Telekomunikacionu infrastrukturu opštine Žitorađa čine: mreža fiksne telefonije Telekoma Srbije i mreža mobilne telefonije Telenora i Telekoma Srbije.Čvorna centrala u Žitorađi vezana je za optički kabl Niš – Prokuplje.

Privreda

U strukturi privrede opštine Žitorađa dominantno mesto zauzima poljoprivreda. U strukturi poljoprivrede poslednjih godina primat zauzima proizvodnja ranog povrća iz plastenika i proizvodnja bostana. Razvijeno je voćarstvo, a takođe su zastupljene i sve ostale kulture.Žitorađa raspolaže sa ukupno 23.303,89 hektara obradive površine.Prema poslednjim podacima struktura poljoprivredne proizvodnje izgleda ovako:

Ratarske kulture 13.874 haPovrtarstvo 1.200 haVoćnjaci 700 haVinova loza 654 haLivade i pašnjaci 864 haŠume 489 ha

Osnovna karakteristika proizvodnje je u tome što se marljivim i stručnim radom na malim površinama postižu izvanredni rezultati u proizvodnji, uz zanemarljivo korišćenje herbicida. Proizvodnja zdrave hrane u narednom periodu odvijaće se uz saradnju i pod nadzorom stručnjaka iz Laboratorije za ispitivanja sastava zemljišta i životnih namirnica pri Srednjoj školi Žitorađa. U oblasti stočarstva u opštini Žitorađa postoji S. Z. S. Z 1 Decembar sa kapacitetom od 30.000.000 tovljenih svinja godišnje. Farma spada u red najuspešnijih u Srbiji i ima zaokruženi ciklus proizvodnje. Velike su razvojne mogućnosti ove farme u proširenju delatnosti na proizvodnju finalnih proizvoda, klaničnu industriju i proizvodnju stočne hrane za tržište. Proces privatizacije očekuje se u 2008. godini.

Postojala je Zemljoradnička zadruga Pobeda Donje Crnatovo sa kapacitetom za uzgoj koka nosilja od 12000 komada, mešaonom stočne hrane i raspoloživim obradivim zemljištem od 17 ha i šumom od 120 ha, kao i ZZ Budućnost Žitorađa sa kapacitetom do 10.000 komada tovnih piladi, opremom i obradivim zemljištem od 65 ha. Od industrijskih kapaciteta ovde je smešten i nekadašnji pogon EI Niš – AD AD HERKULEM Žitorađa.

U privatnom sektoru na teritoriji opštine Žitorađa posluje oko 180 samostalnih radnji i svega nekoliko preduzeća. U strukturi samostalnih radnji najbrojnije su radnje iz oblasti trgovine. Težnja je opštine i samostalnih zanatskih radnji da se u budućnosti stimulišu zanatske delatnosti sa posebnim akcentom na očuvanje starih zanata. Od privatnih preduzeća treba istaći PP Serđo Žitorađa (fabrika obuće), PP Amer- prom Vlahovo (lekoviti čajevi), PP Nile Žitorađa (trgovina na veliko i malo), Koni-trejd Žitorađa (kondiktorski proizvodi), Kristal Žitorađa (obrada stakla)i druga.

Poljoprivredni proizvođači su organizovani kroz sledeća Udruženja :

• Udruženje poljoprivrednih proizvođača opštine Žitorađa
• Udruženje voćara i povrtara Farmer Vlahovo
• Udruženje poljoprivrednih proizvođača Fortesa Voljčinac
• Udruženje poljoprivrednih proizvođača Agrotim Vlahovo
• Pčelarsko društvo Cvet Žitorađa
• Broj registrovanih poljoprivrednih gazdinstava je 2.200.

Opština ima formiranu službu za ruralni razvoj.