Bitka kod Nikopolja
Bitka kod Nikopolja je bila velika bitka između Osmanskog carstva i srpskih vazala sa jedne i evropskog saveza koji su činile Ugarska, Sveto rimsko carstvo, Francuska, Vlaška, Poljska, Engleska, Škotska, Švajcarska, Republika Venecija, Republika Đenova i vitezovi krstaši sa druge strane. Glavninu evropskih snaga činile su trupe iz Francuske i Mađarske.[8]
| Bitka kod Nikopolja | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Osmanskih ratova u Evropi | |||||||
 Sukob sultanovih oklopnika i krstaša u bici kod Nikopolja, slika Žana Fruasarta iz 1398. godine | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
| Osmansko carstvo Moravska Srbija | Kraljevina Ugarska, Sveto rimsko carstvo, Francuska, Vlaška, Poljska, Engleska, Kraljevina Škotska, Stara švajcarska konfederacija, Republika Venecija, Republika Đenova, Vitezovi Jovanovci | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Bajazit I, Stefan Lazarević | Sigismund od Ugarske, Žan Le Mangr (zarobljen), Džon Neustrašivi(zarobljen), Ingelram de Kusi(zarobljen), Žan de Viene †, Žan de Karuz †, Mirče Stariji | ||||||
| Snaga | |||||||
| ~ 20-25.000[1]; moguće do 60.000 iz mnogih izvora, uključujući i Otomanskog istoričara iz XV veka Sukurlu, koji navodi cifru od 60.000 Otomanskih vojnika'[2], otprilike polovina Krstaške armije[3] | ~ 6-8.000 Mađara[1][4], ~ 10.000 Francuza, Engleza i Burgunda[4] ~ 10.000 Vlaha[5], ~ 6.000 Nemaca[5] oko 15.000[5] pešaka - Holanđana, Čeha, Španaca, Italijana, Poljaka, Škota i Švajcaraca, i podrška sa mora od strane Venecije, Đenove i vitezova Jovanovaca; ukupno oko 47.000 - 49.000 vojnika; cifra raste do 130.000 po otomanskim izvorima[2][3] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| Teški gubici naročito tokom početne faze bitke | Veći deo Krstaške armije je uništen.[6] ~ 3.000[7] do ~10.000[5] zarobljenika pogubljeno | ||||||
Bitka se odigrala se 25. septembra 1396. godine, nedaleko od Nikopolja, tvrđave na Dunavu u današnjoj Bugarskoj. Nakon bitke je veći deo Balkana definitivno pao pod tursku vlast. U bici su odlučujuću ulogu imali sultanovi vazalni oklopnici, pod vodstvom Stefana Lazarevića.
Nikopoljski krstaški pohod predstavlja poslednji veći srednjovekovni krstaški pohod. Ponekad se navodi da se bitka odigrala 28. septembra.
Pozadina
U XIV veku vođeni su manji krstaški pohodi koji su preduzimale uglavnom male grupe vitezova. Najpoznatiji među njima bio je neuspešni krstaški pohod na Tunis 1390. godine a zatim borbe u severnoj Evropi duž baltičke obale. Nakon pobede na Kosovu 1389. Osmanlije postaju odlučujući faktor na Balkanu i sukobljavaju se sve češće sa Kraljevinom Ugarskom. Vizantija je svedene na okolinu Carigrada koji je bio često opsedan (1390, 1395, 1397, 1400, 1422. sve do pada 1453. godine).
Godine 1393. bugarski car Ivan Šišman je izgubio Nikopolje, svoju privremenu prestonicu. Grad su zauleli Turci Osmanlije a njegov brat Ivan Stracimir koji je držao Vidin postao je njihov vazal.
Naglo osmansko širenje na Balkanu pokrenulo je poslednji veliki krstaški pohod, kojim su udružene snage evropskih država pokušale da zaustave Otomansko carstvo. Snage evropskog saveza su činile Sveto rimsko carstvo, Ugarska, Francuska, Vlaška, Poljska, Engleska, Škotska, Švajcarska, Venecija, Đenova i vitezovi drugih evropskih zemalja. Njih je podržala mletačka flota, koja je, preko Crnog mora trebala da uplovi u Dunav i pruži podršku vojsci na kopnu.
Jedna nemačka pesma savremenika Petra iz Geca kazuje, da se ekspedicija, prolazeći pored srpskog zemljišta i stupajući u putu na nj, osećala kao u neprijateljskoj zemlji, jer ih Srbi, očevidno, prema naredbi, a i zbog njihove nedisciplinovanosti i pljačke, nisu predusretali prijateljski.[9]
Tok bitke
Krstaške snage su se okupile u Ugarskoj, posle čega su prešle Dunav i zauzele Vidin. Nakon toga, pohod je nastavljen niz Dunav i opsednut je Nikopolj, u kome se nalazio otomanski garnizom. Bajazit je zbog prodora krstaša, prekinuo blokadu Carigrada i uputio se ka Dunavu, a njegovim snagama su se kod Plovdiva, priključili i srpska vazalna vojska sa Stefanom Lazarevićem na čelu.[10]
25. septembra 1396. godine u severnoj Bugarskoj došlo je do presudne bitke kod Nikopolja u kojoj su evropske snage potpuno razbijene. Iako brojčano veoma velika, krstaška vojska je bila raznolika, što se odrazilo na odsustvo zajedničke komande i slabu koordinaciju na bojnom polju.[11] Francuski vitezovi su odbili da prate plan koji je predložio mađarski kralj Žigmund, koji je od ranije poznavao tursku ratnu strategiju.[8]
Učesnik u borbi, Hans Šiltberger, u svojoj hronici kazuje da je Bajazitu, u odlučni čas, kad je već pomišljao na povlačenje, priskočio u pomoć Stefan Lazarević jurnuvši pravo tamo, gde se nalazila Žigmundova zastava. On je rastrojio Mađare i naterao ih u beg. Vlasi, videći obrt sreće, napustiše bojno polje. Sam kralj Sigismund spasao se na jednoj lađi i otplovio niz Dunav, gde ga je prihvatila mletačka flota. Poraz krstaša bio je potpun i Šilteberger donosi o njemu jezive scene.[9]
Prema nekim mišljenjima, sultanovi vazalni srpski oklopnici, predvođeni Stefanom Lazarevićem, su imali odlučujuću ulogu u ovoj neočekivanoj turskoj pobedi.[10][12] Navodno, Lazarevićeve snage su bile sakrivene u jednom šumarku, na levom krilu Bajazitovih snaga, zbog čega je njihov udar na Mađare usledio iznenada, najverovatnije sa boka ili čak, sa leđa[10]. Fajfrić ocenjuje da je intervencija Stefana Lazarevića "izgleda već izgubljenu bitku za Turke preokrenula u njihovu korist."[13]
Na hiljade evropskih vojnika je zarobljeno. Kralj Žigmund, umalo i sam zarobljen, uspeo je da pobegne brodom.[8]
Gubici
Krstaši su imali izraziti teške gubitke. Veći deo Krstaške armije je uništen, dok je preostala vojska potisnuta do Dunava. Manji deo vojske, uključujući Sigismunda, uspeva da pobegne.[6]
Nakon bitke je usledio veliki pokolj krstaša - oko 3.000[7] do 10.000[5] zarobljenika je pogubljeno posle bitke, kao deo odmazde za masakr nad zarobljenim Otomanskim vojnicima u Rahovu od strane Francuske vojske.
Posledice
Posledice poraza kod Nikopolja za hrišćanske države na Balkanu su bile katastrofalne. Posle nje je uništena tzv. Vidinska Bugarska, zauzeta je oblast Brankovića, Morejska despotovina je ponovo opustošena, naredne godine je zauzeta Atina (1397),[14], a Carigrad je ostao u okruženju.[11]
Nakon pobede kod Nikopolja, Stefan Lazarević, koji se istakao na turskoj strani, je iste godine kao nagradu dobio veći deo zemalja Vuka Brankovića, koji se do samog kraja odupirao Turcima.[15][16]
Za to vreme kralj Žigmund pravio je veliki zaobilazni put Crnim, Belim, Egejskim, Sredozemnim i Jadranskim Morem, da bi se vratio u svoju obezglavljenu kraljevinu. Preko Vlaške nije smeo da se vraća, jer je i ono malo krstaša, što se spaslo na levu obalu Dunava, bilo opljačkano i mučeno. Tek u decembru stigo je u Dubrovnik.[9]
