Crkva svetog Vinka Paulskog u Sarajevu
Crkva svetog Vinka Paulskoga je katolička crkva, Vrhbosanska nadbiskupija‚ u Titovoj ulici, Sarajevo, Bosna i Hercegovina.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 6. do 9. septembra 2011. godine, donijela je odluku da se crkva proglasi za nacionalni spomenik BiH.[1] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo (predsjedavajuća). Nacionalni spomenik se sastoji od zgrada crkve, samostana, škole, pripadajućeg unutrašnjeg dvorišta i pokretnog naslijeđa koje čini deset drvenih skulptura (ostaci oltara).
Historija
Pod pokroviteljstvom biskupa Stadlera gradnja crkve i samostana završena je 1883. godine. Projektant je najvjerovatnije bio Josip Vancaš, autor najvećeg broja katoličkih vjerskih objekata u Bosni i Hercegovini za vrijeme austrougarskog perioda. Crkva svetog Vinka Paulskog predstavlja najstariji sačuvani izgrađeni katolički vjerski objekat iz austrougarskog vremena u Sarajevu.
Po useljenju u samostanski objekat 1883. godine, otvoren je 5. razred Više djevojačke škole, a pohađalo ga je 7 učenica. Sljedećih godina otvoreno je i dječije zabavište. Godine 1893. u školskom dvorištu je izgrađena jednospratna kuća za vjeroučitelja u kojoj su obično živjela i po 3 dječaka iz siromašnih porodica, kao i uposlenici Sestarskog gospodarstva Lurda.
Nekoliko godina kasnije, 1902. godine, crkvu je oslikao Dragutin Medenjak. Zidne slike su izgubljene tokom ratnih razaranja (1992-1995) od strane Srpskih snaga. Zasebna školska zgrada (Učiona i Zavod milosrdnih sestara) izgrađena je 1904. godine. Projektant zgrade je bio Josip Vancaš.
Godine 1908, kada je proglašena aneksija Bosne i Hercegovine, u Zavod svetog Vinka je smješteno 500 austrougarskih vojnika koji su u značajnoj mjeri oštetili kompleks. Jula 1914. godine školske prostorije je zaposjela austrougarska vojska.
Godine 1945. u prostorije Škole ulazi Narodnooslobodilačka vojska, a posjed Zavoda svetog Vinka Paulskoga se proglašava državnim vlasništvom.
Godine 1949. sestre milosrdnice su se preselile u dio prizemlja zgrade u Titovoj ulici. Kompleks je napušten tokom juna mjeseca iste godine kada su sestre preselile u Kraljevu Sutjesku. U zgradi je tada djelovalo “Preduzeće za podjelu filmova u BiH“.
U periodu 1962-65 godina izvršena je restauracija enterijera crkve.
Tokom cijele druge polovine XX vijeka, pa do 1992. godine, Samostan je imao polifunkcionalnu društvenu namjenu. Tu su bili smješteni fotoklub, kafana i studentski centar. U unutrašnjem dvorištu, se nalazila streljana lokalnog streljačkog kluba i poslovna zgrada GP Vranice. Školska zgrada je korištena od strane osnovne škole. Poslije Srpske agresije, ckva se obnavlja tokom nekoliko godina.
Opis
Tlocrtna površina crkve iznosi 206 m2, samostana 771 m2, škole 549 m2 i dvorišta 2157 m2. Visina crkve i samostana, od kote terena do sljemena dvovodnog krova iznosi oko 14,00 metara, a visina škole do kote sljemena dvovodnog krova iznosi 20,00 metara.
Crkva pripada tipu jednobrodnih objekata zidanih opekom sa zvonikom na sjeveru i apsidom na jugu. Objekat ima pravougaonu osnovu dimenzija 7,90m x 21,60m. Visina do sljemena je 14,00m i do vrha šatorastog krova zvonika 23,40m. Unutrašnjost se sastoji od narteksa, naosa i svetišta.
Samostanska zgrada predstavlja uglovnicu koja se sastoji od sjevernog dijela usmjerenog ka Titovoj ulici dimenzija 21,85m x 23,13m i istočnog dijela usmjerenog ka Šenoinoj ulici dimenzija 25,88m x 14,55m. Sjeverni dio ima isključivu funkciju samostana, a u istočni dio je opremljen kao zdravstvena institucija.
Školska zgrada, kao i samostan, predstavlja uglovnicu koja se sastoji od istočnog dijela usmjerenog ka Šenoinoj ulici dimenzija 28,20m x 14,55m i južnog dijela usmjerenog ka ulici Branilaca grada dimenzija 10,75m x 23,45m.
Crkva i samostan su izvedeni u strogom istoricističkom maniru, čiji je izraz najbliži neoromanici. Škola predstavlja klasično komponiranu zgradu, ali sa reduciranim secesijskim dekorativnim elementima.
Nakon restauratorskih i drugih zahvata izvedenih u periodu 1995 – 2004 godina, crkva je bezprijekorno održavana, ali se kao problem pojavljuju potkopani temelji crkve u zoni apside.
Literatura
- Jela Božić, - Arhitekt Josip pl. Vancaš, Značaj i doprinos arhitekturi Sarajeva u periodu austrougarske uprave (doktorska disertacija), Univerzitet u Sarajevu, Arhitektonski fakultet u Sarajevu, Sarajevo.
- Alija Bejtić - Ulice i trgovi Sarajeva. Sarajevo: Muzej grada Sarajeva, 1973.
- Ibrahim Krzović - Arhitektura Bosne i Hercegovine, 1878-1918 Sarajevo: Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine, 1987.
- Borislav Spasojević - Arhitektura stambenih palata austrougarskog perioda u Sarajevu. Sarajevo: Svjetlost, 1988.
- Branka Dimitrijević - Arhitekt Karl Paržik - doktorska disertacija. Sarajevo: Arhitektonski fakultet sveučilišta u Zagrebu, 1989.
