Japanska okupacija Kambodže
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg)
Japanska okupacija Kambodže je naziv za period u historiji Kraljevine Kambodže tokom Drugog svjetskog rata, od 1941. do 1945. godine, kada je zemlja bila pod formalnom japanskom okupacijom. Iako je zemlja bila pod vojnom okupacijom, Višijevska Francuska, koja je nakon pada Francuske preuzela kontrolu nad kolonijalnim posjedima Treće Republike, je zadržala nominalnu upravu tokom velikog dijela rata. Isti slučaj bio je i u drugim francuskim posjedima u Indokini.
Nakon što je krajem 1944. godine oslobođen Pariz, Japan je početkom 1945. godine izvršio puč u Francuskoj Indokini, što je dovelo do toga da je Kambodža i formalno odvojena od oslobođene Francuske. Kambodža je tada proglasila nezavisnost, a Japanci su zadržali vojnu prisutnost tokom kratkog perioda do kraja rata.
Japanska okupacija Kambodže trajala je od kolovoza 1941. do kolovoza 1945. godine. Kambodžanski narod je u principu izbjegao brutalnosti koje su od strane Japanaca pretrpjeli civli u drugim okupiranim zemljama Jugoistočne Azije. Nakon što su Japanci izbacili Francuze, Kambodža je do japanske kapitulacije figurirala kao projapanska marionetska država.[1]
Historijska pozadina
Francusko-tajlandski rat iz 1940./1941. godine uvelike je oslabio kolonijalne vlasti u Francuskoj Indokini; uz to, snažan udarac bila im je i japanska invazija započeta u rujnu 1940. godine. Svjesni oslabljene pozicije svoje vlasti, ali smatrani saveznicima zbog režima u Vichyju, Francuzi su sklopili dogovor s Japanom o slobodnom prolasku japanske vojske kroz Francusku Indokinu i stacioniranju do 25,000 japanskih trupa na području sjevernog Vijetnama.[2]
U međuvremeni, tajlandske su vlasti, predvođene fašističkim feldmaršalom Plaekom Phibunsongkhramom i ojačane zbog sporazuma o prijateljstvu sklopljenog s Japanom, izvršile invaziju zapadnih dijelova Kambodže, koje su onda pripojile svom teritoriju. Nakon invazije, Tokijo je u ožujku 1941. godine prisilio Francuze na potpisivanje sporazuma, kojim su provincije Battambang, Siem Reap i Koh Kong, kao i maleni potez teritorija između 15. paralele i planina Dângrêk,[3] službeno pripojeni teritoriju Tajlanda.
Kambodža je ovim sporazumom izgubila gotovo pola milijuna stanovnika i gotovo jednu trećinu svog teritorija.[4]
Japanska okupacija
U kolovozu 1941. godine, Japanska carska vojska ušla je na teritorij Francuske Kambodže i tamo formirala garnizon od 8,000 trupa. Ipak, unatoč vojnom prisustvu, Japanci su dozvolili Francuzima da zadrže nominalnu upravu nad svojom kolonijom te da zadrže svoje činovnike na administrativnim funkcijama.
Dana 20. srpnja 1942., u Phnom Penhu je došlo do masovnih antifrancuskih demonstracija nakon što je ugledni redovnik, Hem Chieu, uhapšen jer je navodno držao subverzivne propovijedi kolonijalnim vojnicima. Kolonijalne vlasti su ekspresno ugušile demonstracije i uhapsile njihovog vođu, uglednog intelektualca[5] Pacha Chhoeuna, te ga poslale u egzil na zatvorski otok Côn Đảo.[1] Uz to, francuske vlasti su optužile još jednog značajnog intelektualca, Sona Ngoca Thanha, koji je čak i školovan u Francuskoj, za upletenost u demonstracije, za koje su vjerovali da su imale japansku podršku.
Marionetska Kraljevina Kampućija
Na samom kraju Drugog svjetskog rata, 1945. godine, Japan je izveo coup de force u Francuskoj Indokini i tako privremeno dokinuo francusku upravu na tom području. Francuski kolonijalni upravitelji su smijenjeni sa svojih funkcija, a preostale francuske trupe su razoružane. Ovaj potez je napravljen s ciljem dobivanja podrške lokalnog stanovništba za japanske ratne ciljeve, a sve preko poticanja tog istog stanovništva na proglašenje nezavisnosti.
Nakon formalnog zahtjeva od strane Japana, mladi kralj Norodom Sihanouk je 9. ožujka 1945. godine proglasio nezavisnost Kambodže. Ubrzo zatim, japanska vlada je službeno priznala novu državi i utemeljila konzulat u Phnom Penhu.[6] Nekoliko dana kasnije, 13. ožujka, Sihanouk je promijenio ime države iz Kambodža u Kampućija, a pet dana nakon toga je sebe postavio za prvog premijera. Nova vlast ekspresno je dokinula s praksom romanizacije kmerskog jezika, koju su kolonijalni upravitelji počeli provoditi, te je službeno vratila kmersko pismo na snagu. Ova mjera postala je, unatoč kratkotrajnosti Kraljevine Kampućije, izrazito popularna i zapravo dugoročna, jer nijedna kasnija vlast u Kambodži nije više pokušala romanizirati kmersko pismo.[7]
Kraljevina Kampućija bila je, u suštini, marionetska država u potpunosti lojalna Japanskom Carstvu. Iako je bila formalno nezavisna, njezina nezavisnost je ovisila o vlasti u Tokiju. Na čelu države ostao je kralj Sihanouk, ali koji je ubrzo utemeljio i funkciju premijera; prvi premijer bio je on sam. U svibnju 1945., Son Ngoc Thanh se vratio iz egzila u Japanu te je odmah imenovan ministrom vanjskih poslova. Niti tri mjeseca kasnije, naslijedio je Sihanouka na mjestu premijera.[8]
Japanska okupacija Kampućije zaključena je nakon kapitulacije te zemlje u kolovozu 1945. godine, nakon čega su savezničke snage ušle u zemlju i razoružale preostale japanske vojnike; ipak, marionetska Kraljevina Kampućija nastavila je postojati do listopada, kada su kolonijalne vlasti uspjele vratiti kontrolu nad Kambodžom. Premijer Son Ngoc Thanh je ubrzo uhapšen zbog kolaboracionizma te je odveden u Francusku, gdje je nekoliko godina boravio u kućnom pritvoru; na njegovo mjesto doveden je Sisowath Monireth. Sihanouk je, s druge strane, zadržao svoje mjesto na prijstolju, a Pariz je ponovo uspostavio kolonijalni protektorat.