Mađarska revolucija 1956

Mađarska revolucija ili Mađarski ustanak 1956. godine (mađarski: 1956-os forradalom ili felkelés) je bio ustanak mađarskog stanovništva protiv komunističkog režima tadašnje NR Mađarske i njenih sovjetskih pokrovitelja, koji je trajala u periodu od 23 oktobra do 10 novembra. Započeo je kao studentska demonstracija pred zgradom parlamenta u Budimpešti na kojemu su se tražile ekonomske i političke reforme; pokušaj komunističkih vlasti da ih silom uguše je izazvao burnu i jednako nasilno kontra-reakciju kada su na stranu demonstranata masovno počele prelaziti pripadnici, pa i cele jedinice mađarske vojske, a što je do 28. oktobra dovelo do praktičnog kolapsa komunističke vlade, koju je zamenila privremena vlada na čelu sa Imreom Nađem koji je proglasio neutralnost Mađarske i izlazak iz Varšavskog pakta. Ona, međutim, nije u bila u stanju organizirati i efikasnu odbranu kada je 4. novembra došlo do sovjetske vojne intervencije, te je otpor ustanika do 10. novembra slomljen. Sovjeti su instalirali novu prosovjetsku vladu na čelu sa Janošem Kadarom. U ustanku je poginulo nekoliko hiljada Mađara (civila i ustanika), te nekoliko stotina sovjetskih vojnika; nekoliko desetaka hiljada Mađara je zatvoreno, a preko 200.000 je izbeglo preko granice.

Mađarska revolucija 1956.
Segment Hladnog rata
Sovjetski tenk pokušava raskrčiti barikadu u Budimpešti, oktobar 1956.
Datum 23. oktobar – 10. novembar 1956 Lokacija Narodna Republika Mađarska Casus belli Masakr nenaoružanih demonstranata od strane komunističke tajne policije Ishod sovjetska pobjeda, gušenje revolucije
Sukobljene strane
Sovjetski Savez ÁVH (mađarska Uprava državne bezbednosti)	Mađarski revolucionari
Komandanti i vođe
Nikita Hruščov Ivan Konjev	Imre Nagy Pál Maléter
Snage
31.550 trupa, 1130 tenkova[1]	nepoznati broj vojnika, pripadnika milicije i naoružanih civila
Žrtve i gubici
(samo sovjetski gubici) 722 poginulih 1251 ranjenih[2]	2500 poginulih (proc.) 13.000 ranjenih (est.)[3]
3000 poginulih civila[4]

Mađarska revolucija je predstavljala najozbiljniji udarac tadašnjoj sovjetskoj hegemoniji u Evropi, najspektakularniji pokušaj da se promeni politički poredak hlanoratovske Evrope kao i najveći oružani sukob na teritoriji Evrope u drugoj polovini 20. veka sve do raspada Jugoslavije 1990-ih. Iako su Sovjeti uspeli sačuvati kontrolu nad Mađarskom, događaji iz 1956. su imali značajne posledice za krajnji ishod hladnog rata, pre svega zato što je sovjetski režim u očima svetske javnosti predstavljen kao agresor te je izgubio potporu, čak i među zapadnim marksistima.

31. oktobra 1956. godine, za vreme Mađarske revolucije, Izrael, Velika Britanija i Francuska napali Egipat zbog nacionalizacije Sueckog kanala. NATO je bio paralizovan zbog rata u Egiptu: SAD su otvoreno osudile intervenciju i nisu zbog Mađarske bile spremne da rizikuju izbijanje trećeg svetskog rata^[5].

Tito i sovjetski lider Hruščov su se tajno sreli na Brionima, 2. novembra 1956. Nakon diskusije koja je potrajala celu noć, jugoslovenski državni vrh se složio sa sovjetskom intervencijom u Mađarskoj. Prema jednoj od teorija, ključni faktor u ovoj Titovoj odluci bio je strah da se događaji u Mađarskoj u nekoj formi ne prenesu u Jugoslaviju^[5].

U spomen na revoluciju 23. oktobra se danas u Mađarskoj slavi državni praznik.