Međunarodni instrumenti za zaštitu ljudskih prava
Međunarodni instrumenti za zaštitu ljudskih prava su međunarodni sporazumi, povelje i drugi dokumenti koji služe kao izvori međunarodnog prava ljudskih prava. Brojni instrumenti usvojeni od strane različitih grupa i organizacija najšire mogu da se podele na deklarativne (neobavezujuće dokumente koji pružaju preporuke) i bar nominalno obavezujuće instrumente (gde kontrola provedbe značajno varira).[1] Mehanizmi mogu da se podele i na opšte (odnose se na sve), globalne (usvojene od velikog broja zemalja širom sveta, najčešće u okviru UN-a) i regionalne. Uz međunarodne instrumente za zaštitu ljudskih prava ova su prava prepoznata i zaštićena i nacionalnim mehanizmima za zaštitu ljudskih prava koji su usvojeni u pojedinoj zemlji. Primer nacionalnog pravnog mehanizma za zaštitu ljudskih prava je i američki Zakon o građanskim pravima.
Popis međunarodnih mehanizama
Ovaj popis sadržava najvažnije međunarodne mehanizme za zaštitu ljudskih prava i kao takav nije sveobuhvatan.
Deklaracije
Opšte ili globalne
- Deklaracija o pravima deteta (1923.)
- Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima (UN, 1948.)
- Deklaracija o pravima osoba sa invaliditetom (UN, 1975.)
- Deklaracija o pravu na razvoj (UN, 1986.)
- Bečka deklaracija i program delovanja (Svetska konferencija o ljudskim pravima, 1993.)
- Pekinška deklaracija i Platforma za delovanje (Četvrta svetska konferencija o ženama, 1995.)
- Deklaracija o ljudskim dužnostima i odgovornostima (UNESCO, 1998.)
- Opšta deklaracija UNESCO-a o kulturnoj raznolikosti (UNESCO, 2001.)
- Deklaracija o pravima domorodačkih naroda (UN, 2007.)
- Deklaracija Ujedinjenih nacija o seksualnoj orijentaciji i rodnom identitetu (UN, 2008.)
Regionalne
- Američka deklaracija o pravima i dužnostima čovjeka (OAD, 1948.)
- Američka deklaracija o pravima domorodačkog stanovništva (OAD, 2016.)
- Deklaracija o temeljnim dužnostima naroda i vlada ASEAN-a (Regionalni savet za ljudksa prava u Aziji, 1983.)
- ASEAN-ova deklaracija o ljudskim pravima (ASEAN, 2009.)
- Deklaracija o ljudskim pravima u islamu (OIS, 1990.)
Konvencije
Opšte ili globalne
UN-ov Ured Visokog komesara za ljudska prava devet konvencija smatra temeljnim konvencijama za zaštitu ljudskih prava.[2]
- Međunarodna konvencija o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije: ICERD (21. decembar 1965.)
- Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima: ICCPR (16. decembar 1966.)
- Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima: ICESCR (16. decembrar 1966.)
- Konvencija o ukidanju svih oblika diskriminacije žena: CEDAW (18. decembar 1979.)
- Konvencija Ujedinjenih nacija protiv torture: CAT (10. decembar 1984.)
- Konvencija o pravima deteta: CRC (20. novembar 1989.)
- Međunarodna konvencija o zaštiti prava svih radnika migranata i članova njihovih porodica: ICMW (18. decembar 1990.)
- Konvencija o pravima osoba s invaliditetom: CRPD (13. decembar 2006.)
- Međunarodnu konvenciju o zaštiti svih osoba od prisilnog nestanka: CPED (20. decembar 2006.)
Ostale opšte ili globalne konvencije su i sledeće:
- Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida (1948.)
- Konvencija o smanjenju apatridije (1961.)
- Konvencija o statusu izbeglica (1951.) i Protokol o statusu izbeglica (1967.)
- Međunarodna konvencija o suzbijanju i kažnjavanju zločina apartheida (1973.)
- Konvencija o autohtonim i plemenskim narodima (1989.)
Regionalne (u Evropi)
- Evropska konvencija o ljudskim pravima
- Evropska socijalna povelja
- Evropska konvencija o sprečavanju mučenja i neljudskog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja
- Evropska konvencija o državljanstvu
- Okvirna konvencija o zaštiti nacionalnih manjina
- Evropska povelja o regionalnim ili manjinskim jezicima
- Povelja Evropske unije o temeljnim pravima
- Konvencija Saveta Evrope o borbi protiv trgovine ljudima
- Konvencija Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici
Regionalne (ostale)
- Afrička povelja o ljudskim pravima i pravima naroda
- Afrička povelja o pravima i dobrobiti deteta
- Protokol iz Maputa
- Američka konvencija o ljudskim pravima
- Međuamerička konvencija o sprečavanju i kažnjavanju mučenja
- Međuamerička konvencija o prisilnom nestanku osoba
- Konvencija iz Belém do Pare
- Međuamerička konvencija o uklanjanju svih oblika diskriminacije osoba sa invaliditetom
- Arapska povelja o ljudskim pravima