Megalezije
Megalezije (lat. Megalesia) ili Megalenzije (Megalensia) ili Megalezijske igre (Megalenses ludi) naziv je za festival koji se održavao u drevnom Rimu i čiji su deo činile i javne igre (ludi). Megalezije su priređivane od 4. do 9. aprila u čast Kibele, velike boginje (starogrčki: μϵγάλη ϑϵός, Magna Mater), izvorno frigijske boginje, po kojoj je ovaj festival i dobio ime.[1]
Poreklo
Kultni kip Kibele prenet je 204. pne. u Rim iz maloazijskog grada Pesinunta, središta njenog kulta, po nalogu proročanstva iz Sibilskih knjiga kako bi se osiguralo spasenje Rima u drugom punskom ratu; dolazak kipa proslavljen je svečanom povorkom, tzv. lektisternijem, kao i igrama, a mnoštvo građana ostavljalo je boginji zavetne darove na Kapitoliju.[2][3] Međutim, Megalezije su se kao redovni festival počele slaviti tek dvanaest godina kasnije (191. pne.), kad je završen hram ― koji je 203. pne. zavetovan boginji i čija je gradnja tad planirana; po završetku gradnje taj je hram Marko Junije Brut posvetio boginji[4] i ta je prilika proslavljena priređivanjem festivala i javnih igara.[5] Ipak, prema jednom drugom odlomku kod Tita Livija, moglo bi se zaključiti da su prve Megalezije održane dve godine ranije (193. pne.).[6]
Festival
Festival je trajao šest dana, od 4. do 9. aprila, i njime je dominirala vesela atmosfera s puno zabave i gozbi. Bogati su Rimljani obično pozivali jedni druge na formalne večere i ekstravagantne navike i raskošan život tokom trajanja festivala verovatno su dostizali dosta visok stupanj. Iz tog razloga senat je 161. pne. utvrdio gornji limit za troškove na Megalezijama, koji pojedinac nije smeo prekoračiti.[7]
Na Megalezijama su priređivane isključivo scenske igre (ludi scaenici), tj. nisu uključivale cirkuske (ludi circenses). Prvi put su održane na Palatinu ispred tek zgrađenog Kibelinog hrama, no kasnije su priređivane i u pozorištima.[8] Zapravo, prema Valeriju Ancijatu, čije reči prenosi Tit Livije, scenske igre su u Rimu prvi put i održane tokom prvih Megalezija, dakle 193. ili 191. pne.[5] Za izvođenje scenskih predstava bio je predviđen treći dan festivala.[9][10] Robovima je pristup bio zabranjen, a magistrati su prisustvovali obučeni u purpurnu togu (toga praetexta), pa odatle poslovični izraz "megalezijski purpur" (purpura Megalensis). Igrama su rukovodili kurulni edili,[11] a zna se da je Plautov Laža prikazan na prvim Megalezijama (191. pne.),[12] kao i da su kasnije na tim igrama prikazane četiri od šest sačuvanih Terencijevih komedija: Devojka s Androsa (166. pne.), Svekrva (165. pne.), Samomučitelj (163. pne.) i Evnuh (161. pne.). Ciceron, verovatno upoređujući Megalezijske igre sa sirovijim i krvavijim igrama u cirku, naziva Megalezije "vrlo čistim, svečanim, svetim" (maxime casti, solemnes, religiosi).[13]