Diwali
Diwali (Shqip: Divali; Deepavali [3] ( IAST : dīpāvalī ) ose Divali ; [a] ) është festivali hindu i dritave me variacionet e tij që festohet edhe në fetë e tjera indiane. Simbolizon "fitoren shpirtërore të dritës mbi errësirën, të mirës mbi të keqen dhe dijes mbi injorancën". [4] [5] [6] [7] Divali festohet gjatë muajve hindu hënor të Ashvinit (sipas traditës amanta ) dhe Kartikës — rreth mesit të shtatorit dhe mesit të nëntorit. [8] [9] Në përgjithësi, festimet zgjasin pesë ose gjashtë ditë. [10] [11]
| Divali | |
|---|---|
 Zbukurime Rangoli, të bëra me pudër fine të ngjyrosur ose rërë, janë popullore gjatë Divalit. | |
| Gjith. thiret | Deepavali |
| Vëzhguar nga | Hindutë, Xhainët, Sikët,[1] disa budistë (dukshëm Budistët Nevarianë) |
| Tipi | Fetare, kulturore, stinore |
| Festimet | Ndriçim Diya, puxha (adhurim dhe lutje), havan (ofrim i zjarrit), vrat (agjërim), dāna (bamirësi), melā (panaire/shfaqje), pastrimi i shtëpisë dhe zbukurime, fishekzjarre, dhurata dhe ëmbëlsira |
| Fillmore | Ashwayuja 27 ose Ashwayuja 28 Kartika 12 or Kartika 13 |
| Mbarimi | Kartika 2 Kartika 17 |
| Data | Ashvin Krishna Trayodashi, Ashvin Krishna Chaturdashi, Ashvin Amavasya, Kartik Shukla Pratipada, Kartik Shukla DwitiyaStampa:Infobox holiday/wd |
| 2023 data | Nëntor[2]
|
| Frekenca | Vjetore |
| E lidhje me | Diwali (xhainizëm), Bandi Chhor Divas, Tihar, Swanti, Sohrai, Bandna |
Divali është i lidhur me ngjarje të ndryshme fetare, hyjni dhe personalitete, të tilla si dita kur Rama u kthye në mbretërinë e tij në Ayodhya me gruan e tij Sita dhe vëllain e tij Lakshmana pasi mundi mbretin demon Ravana . Ai është gjithashtu i lidhur gjerësisht me Lakshmin, perëndeshën e begatisë dhe Ganeshën, perëndinë e mençurisë dhe heqësin e pengesave. [12] Tradita të tjera rajonale e lidhin festën me Vishnun, Krishnën, Durgën, Shivën, Kalin, Hanumanin, Kuberën, Yamën, Yamin, Dhanvantarin ose Vishvakarmanin .
Kryesisht një festival hindu, variacionet e Divalit festohen gjithashtu nga adhuruesit e besimeve të tjera. [10] Xhainët vëzhgojnë Divalin e tyre që shënon çlirimin përfundimtar të Mahavirës . [13] [14] Sikët festojnë festivalin Bandi Chhor Divas për të shënuar lirimin e Guru Hargobindit nga një burg Mughal . [15] Budistët e Newarit, ndryshe nga budistët e tjerë, festojnë Divalin duke adhuruar Lakshmin, ndërsa hindutë e Indisë Lindore dhe Bangladeshit në përgjithësi festojnë Divalin duke adhuruar perëndeshën Kali . [16] [17] [18]
Gjatë festës, festuesit ndriçojnë shtëpitë, tempujt dhe hapësirat e punës me dija (llamba vaji), qirinj dhe fenerë. [7] Hindutë, në veçanti, bëjnë një banjë rituale me vaj në agim në çdo ditë të festës. [19] Divali shënohet gjithashtu me fishekzjarre dhe dekorimin e dyshemeve me dizajne rangoli, dhe pjesë të tjera të shtëpisë me xhhalarë . Ushqimi ka një vëmëndje të veçantë me familjet që marrin pjesë në festa dhe shpërndajnë mithai . [20] Festivali është një periudhë vjetore e kthimit në shtëpi dhe e lidhjes jo vetëm për familjet, [12] por edhe për komunitetet dhe shoqatat, veçanërisht ato në zonat urbane, të cilat do të organizojnë aktivitete, ngjarje dhe tubime. [21] [22] Shumë qytete organizojnë parada dhe panaire të komunitetit me parada ose shfaqje muzikore dhe vallëzimi në parqe. [23] Disa hindu, xhainë dhe sikë dërgojnë kartolina përshëndetëse Divali për familjen afër dhe larg gjatë sezonit festiv, herë pas here me kuti me ëmbëlsira indiane. [23] Një aspekt tjetër i festivalit është kujtimi i paraardhësve. [24]
Diwali është gjithashtu një ngjarje e madhe kulturore për diasporën hindu, sikhe dhe xhaine . [25] [26] [27] Dita kryesore e festivalit të Divalit (dita e Lakshmi Puxhës) është një festë zyrtare në Fixhi, Guajanë, Indi, Malajzi, [b] Mauricius, Mjanmar, Nepal, Pakistan, Singapor, Sri Lankë, Surinam dhe Trinidad dhe Tobago .