Lidhja e Kombeve
Lidhja e Kombeve (League of Nations me shkurtesë LN në anglisht, Société des Nations me shkurtesë SDN në frëngjisht) ishte një organizatë ndërqeveritare e themeluar më 10 janar 1920 si rezultat i Konferencës së paqes në Paris e cila e përfundoj Luftën e parë botërore. Ajo ishte organizata e parë ndërkombëtare qëllimi i së cilës ishte të mbajë paqe në botë.[1] Qëllimet kryesore, siç thuhet në konventën e saj, përfshijnë parandalimin e luftërave nëpërmjet sigurisë kolektive dhe çarmatimit, dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtare përmes negociatave dhe arbitrazhit.[2] Çështje të tjera si kjo dhe traktate në lidhje me këtë duke përfshirë kushtet e punës, trajtimin e drejtë të banorëve vendas, trafikimi njerzor dhe i drogës, tregëtia e armëve, shëndeti global, robërit e luftës, dhe mbrojtja e pakicave në Evropë.[3] Në zgjerimin e saj më të madh nga 28 shtatori 1934 deri më 23 shkurt 1935, ajo kishte 58 shtete anëtare.
Krijimi i lidhjes se Kombeve
Lidhja e kombeve u krijua me 10 janar te vitit 1920.Plani prej 14 pikash, i Udro Uillson, propozuar ne Konferencen e Paqes se Versajes, kerkonte formimin e nje organizate nderkombetare qe te mund te mbronte si kombet e medha ashtu edhe kombet e vegjel. Ajo duhet te punonte ne zgjidhjen paqesore te konflikteve boterore. Te medhenjte e Konferences se Paqes e aprovuan planin e tij.[4]
Qendra e Lidhjes u vendos ne Gjeneve te Zvicres, pasi Zvicra ishte nje vend neutral. Organet kryesore te Lidhjes ishin: Asambleja, ku benin pjese gjithe anetaret e Lidhjes ; Keshilli, i perbere nga pese anetaret e perhershem dhe kater anetaret e radhes; Gjykata nderkombetare e Drejtesise.[4]
Gjermania dhe Rusia nuk u be anetare te Lidhjes se Kombeve. SHBA propozuan krijimin e Lidhjes por nuk u be anetare e saj. SHBA-ja per kete arsye, nuk mundi te luaje asnje rol ne mbeshtetje te veprimtarise se Lidhjes. Dy anetaret me te rendesishem ishin Britania dhe Franca, te cilet u perpoqen pa shume sukses te mbeshtesin veprimtarine e Lidhjes. Te dy kishin vuajtur shume gjate luftes-dhe nuk ishin entuziast per tu perfshire ne veprimtarine e Lidhjes. Krijimi i Lidhjes ishte i rendesishem. Ajo ishte nje shprese per forcimin e bashkepunimit nderkombetar dhe per te siguruar nje paqe afatgjate.[4]
Gjuhët dhe simbolet
Gjuhët zyrtare të Lidhjes së Kombeve ishin Frëngjisht dhe Anglisht. Lidhja refuzoi adoptimin e Esperantos si gjuhë pune. Kina dhe Japonia e donin Esperanton, por Franca kundërshtoi fuqishëm.Në vitin 1939, një emblemë zyrtare për Lidhjen e Kombeve doli: dy yje me pesë cepa brenda një pesëkëndëshi blu. Ata simbolizuan pesë kontinentet e Tokës. Në një hark në krye shfaqet emri anglisht ("League of Nations"), ndërsa në një tjetër në fund tregohet në Frëngjisht ("Société des Nations"),
Anëtarët
Mandati
Zgjidhja e mosmarrëveshjeve territoriale
Shqipëria
Kufinjtë e Shqipërisë nuk ishin vendosur gjatë Konferencës së paqes së Parisit në vitin 1919, pasi ato u lanë që Lidhja të vendosë; megjithatë, atp akoma nuk ishin përcaktuar deri në shtator 1921, duke krijuar një situatë të paqëndrueshme. Trupat greke kryenin operacione ushtarake në jug të Shqipërisë. Edhe forcat jugosllave u përfshin, pas përleshjeve me fiseve shqiptare, në pjesën veriore të vendit. Lidhja dërgoi një komision të përfaqësuesve nga fuqitë e ndryshme në rajon. Në nëntor 1921,Lidhja vendosi që kufijtë e Shqipërisë duhet të jenë të njëjta si ato kishin qenë në vitin 1913, me tre ndryshime të vogla që favorizonin Jugosllavinë. Forcat jugosllave u tërhoqën disa javë më vonë, ndonëse duke protestuar.[5]
Dështimi i çarmatimit
Neni 8 i Konventës i dha Lidhjes detyrën për reduktime në "armatimet deri në pikën më të ulët në përputhje me sigurinë kombëtaredhe zbatimin nëpërmjet veprimeve të përbashkëtatë detyrimeve ndërkombëtare. "[6] Një sasi e konsiderueshme e kohës dhe energjisë së Lidhjes i është kushtuar këtij qëllimi, edhe pse shumë qeveri anëtare ishin të pasigurt nëse mund të arrihet çarmatimi i tillë i gjerë ose nëse ishte një veprim i dëshirueshëm.[7] Fuqitë aleate ishin gjithashtu nën detyrimin nga ana e Traktatit të Versajës në përpjekje për të çarmatosur, dhe duke kufizuar armatimet për vendet e mposhtura, i cili ishte përshkruar si hap i parë drejt çarmatimit në mbarë botën.[7]
Shiko edhe
- Organizata e Kombeve të Bashkuara
- Koncerti i Evropës
- Karta e Atlantikut
Referime
Lexime më tej
- Cooper, John Milton. Breaking the Heart of the World: Woodrow Wilson and the Fight for the League of Nations (2001) 454pp excerpt and text search
- Egerton, George W (1978). Great Britain and the Creation of the League of Nations: Strategy, Politics, and International Organization, 1914–1919. University of North Carolina Press. ISBN 0-807-81320-6.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - Gill, George (1996). The League of Nations from 1929 to 1946. Avery Publishing Group. ISBN 0-89529-637-3.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - Ginneken, Anique H.M. van. Historical Dictionary of the League of Nations (2006) excerpt and text search
- Kitsikis, Dimitri (1972). Le rôle des experts à la Conférence de la Paix de 1919. Gestation d'une technocratie en politique internationale (në frëngjisht). Ottawa: Editions de l'Université d'Ottawa. fq. 227. OCLC 643562008.
- Kuehl, Warren F; Dunn, Lynne K (1997). Keeping the Covenant: American Internationalists and the League of Nations, 1920–1939.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - Malin, James C (1930). The United States after the World War. fq. 5–82. Arkivuar nga origjinali më 28 maj 2012. Marrë më 15 tetor 2015.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - Marbeau, Michel (2001). La Société des Nations (në frëngjisht). Presses Universitaires de France. ISBN 2-13-051635-1.
- Ostrower, Gary (1995). The League of Nations from 1919 to 1929 (Partners for Peace. Avery Publishing Group. ISBN 0895296365.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - Pfeil, Alfred (1976). Der Völkerbund (në gjermanisht). Wissenschaftliche Buchgesellschaft. ISBN 978-3-534-06744-2.
- Walters, Francis P. (1952). A History of the League of Nations. Oxford University Press.
{{cite book}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - The League of Nations., Boston : Old Colony Trust Company, 1919. A collection of charters, speeches, etc. on the topic.
Lidhje të jashtme
- Arkivi i Fotografive të Lidhjes së Kombeve Arkivuar 9 dhjetor 2019 tek Wayback Machine, Indiana.edu
- Kronologjia e Lidhjes së Kombeve Arkivuar 11 shkurt 2011 tek Wayback Machine
- Periudhat kohore të Lidhjes së Kombeve, worldatwar.net
- Historia e Lidhjes së Kombeve Arkivuar 3 janar 2021 tek Wayback Machine, University of Oxford-led project
- Wilson's Final Address in Support of the League of Nations, Fjalim i bërë më 25 shtator 1919
- Historua (1919–1946) Arkivuar 22 mars 2011 tek Wayback Machine nga Zyra e Kombeve të Bashkuara në Gjenevë
- Arkivat e Lidhjes së Kombeve Arkivuar 1 janar 2021 tek Wayback Machine nga Zyra e Kombeve të Bashkuara në Gjenevë
- Table of Assemblies Arkivuar 16 korrik 2019 tek Wayback Machine Dates of each annual assembly, links to list of members of each country's delegation
- LONSEA – League of Nations Search Engine, Cluster of Excellence "Asia and Europe in a Global Context", Universität Heidelberg Arkivuar 7 janar 2020 tek Wayback Machine