Presidenti i Turqisë
Presidenti i Republikës së Turqisë (Turqisht: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı) është kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë së Republikës së Turqisë.
| Presidenti i Republikës së Turqisë Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı | |
|---|---|
 | |
 Presidential Standard | |
| Statusi | Kreu i shtetit Kreu i qeverisë |
| Vendbanimi | Pallati presidencial |
| Emërues | Votë direkte popullore |
| Kohëzgjatja e detyrës | 5 vite rinovohet një herë |
| Mbajtësi inaugurues | Mustafa Kemal Atatürk |
| Themelimi | 29 October 1923 |
| Zëvendës | Zëvendësi i Presidentit të Turqisë |
| Pagesa | ₺1,056,000 annually[1] |
| Faqja zyrtare | www |
.jpg)
Zyra e presidentit të Turqisë u krijua me shpalljen e Republikës së Turqisë më 29 tetor 1923 pas Luftës për pavarësi turke. Asambleja e Madhe Kombëtare e Lëvizjes Kombëtare Turke votoi për heqjen e kësaj të fundit më 1 nëntor 1922 që shënoi fundin e Perandorisë Osmane.
Mustafa Qemal Atatyrk u zgjodh si presidenti i parë dhe u betua më 29 tetor 1923. Tradicionalisht, presidenca ishte kryesisht një pozicion ceremonial, me autoritetin e vërtetë ekzekutiv që ushtrohej nga kryeministri i Turqisë. Sidoqoftë, ndryshimet kushtetuese të miratuara në referendumin kushtetues të vitit 2017 hoqën detyrën e Kryeministrit dhe i dhanë presidencës me kompetenca të plota ekzekutive, efektive në zgjedhjet e përgjithshme 2018.
Bartësi aktual i postit është Rexhep Tajip Erdoan, i cili e ka mbajtur këtë zyrë që nga 28 gusht 2014. Që nga 9 korrik 2018, Erdoan ka shërbyer si presidenti i parë sipas sistemit të ri presidencial të qeverisjes. Presidenti zgjidhet drejtpërdrejt nga votuesit turq me të drejtë për një mandat pesëvjeçar, të rinovueshëm një herë.
Kualifikimet
Për t'u bërë president i Turqisë, kandidati duhet të ketë përfunduar arsimin e lartë dhe të jetë së paku dyzet vjeç. Nëse ata janë anëtarë të Asamblesë së Madhe Kombëtare Turke, ata duhet të japin dorëheqjen nga vendi i tyre[2]
Në të kaluarën, presidentëve turq u kërkohej të ndërprisnin të gjitha marrëdhëniet, nëse ka, me partinë e tyre politike.[3] Kjo konventë ekzistonte për të siguruar paanësinë e presidentit në kryesimin e sistemit kushtetues turk. Sidoqoftë, riorientimi i presidencës më 2017 në një zyrë kryesore ekzekutive e hoqi këtë konventë, duke pasur parasysh supozimin e një presidenti në detyrë si fitues të një gare elektorale partiake.
Mandati
Presidenti zgjidhet për një mandat prej pesë vjetësh dhe ka të drejtë për një rizgjedhje. Një përjashtim ekziston kur mandati i një presidenti përfundon me një vendim parlamentar (domethënë, fajësimin dhe largimin nga detyra). Në këtë rast, presidenti mund të rizgjidhet për një mandat shtesë, me një mandat jo të plotë që nuk llogaritet në limitin e dy mandateve.[4] Mandati i presidentit në detyrë vazhdon derisa Presidenti i zgjedhur të marrë detyrën. Para ndryshimit kushtetues të miratuar në referendumin e vitit 2007, Presidenti zgjidhej për një mandat të vetëm shtatëvjeçar.
Me marrjen e detyrës, presidenti bën betimin e mëposhtëm para Asamblesë së Madhe Kombëtare:
Betohem në nderin dhe integritetin tim, para kombit të madh turk, për të ruajtur ekzistencën dhe pavarësinë e shtetit, integritetin e pandarë të vendit dhe kombit dhe sovranitetin absolut të kombit; t'i qëndrojë besnik supremacisë së ligjit, republikës demokratike dhe laike dhe parimeve dhe reformave të Ataturkut; të mos devijojë nga ideali sipas të cilit të gjithë kanë të drejtë të gëzojnë të drejtat dhe liritë themelore të njeriut nën nocionin e paqes dhe prosperitetit në shoqëri, solidaritetit dhe drejtësisë kombëtare dhe besnikërisë ndaj Kushtetutës.[5]
Betimi transmetohet drejtpërdrejt në TBMM-TV pavarësisht se është një ditë e rregullt pune e Asamblesë së Madhe Kombëtare.